Czy odśnieżanie przydomowej ścieżki może być wyrazem najczystszej miłości? Jak wygląda miłosne życie po śmierci i jak uniknąć odpowiedzi na pytanie "kochasz, czy nie kochasz?"? Polska poezja miłosna przynosi odpowiedź na te i inne pytania.

Wycieczkę po nieoczywistych rejestrach poezji miłosnej zaczynamy od artysty, którego w takim zestawieniu zwyczajnie nie mogło zabraknąć – Marcina Świetlickiego. Ironisty i obrazoburcy, romantyka, mizogina, wrażliwca i prowokatora. Autora wierszy sentymentalnych i… tych nieco mniej.  

Marcin Świetlicki - Marnowanie

Świetlicki opublikował ten wiersz w 2001 roku w tomie "czynny do odwołania". Dekadę później, w wywiadzie udzielonym Juliuszowi Ćwieluchowi z "Polityki" mówił:

Kryzys wieku średniego miałem dziesięć lat temu i teraz już go tylko wspominam. Rozstałem się z kobietą, wyprowadziłem się z domu. Ekscesy jakieś były. Ogólnie trudny byłem bardzo. W dół leciałem. A potem jakoś się z tego wydobyłem. […] Ja niby jestem bezrobotny, niby jestem na marginesie, ale w sumie świetnie funkcjonuję. Z niezłą kobietą się związałem. Jest mądra i dobra.

Jej poświęcił jeden ze swych najbardziej bezpretensjonalnych wierszy miłosnych, nagranych w 2013 roku na płycie "Sromota".

Marcin Świetlicki – "O."

Ironia jako sposób ucieczki przed romantycznym banałem sprawdza się w poezji od dawna. Przypomnijmy choćby jeden z najbardziej urokliwych miłosnych wierszy napisanych po polsku – "Wyjaśnienie II"Zuzanny Ginczanki, znakomitej poetki okresu międzywojennego nazywanej przez sobie współczesnych "Tuwimem w spódnicy".

Zuzanna Ginczanka, "Wyjaśnienie II"

"Pisanie o miłości jest niebezpieczne, bo jest szansa, że popadniemy w banał albo sentymentalizm. Dlatego miłość jako temat zanika" - mówiła Ewa Lipska w wywiadzie dla radiowej Dwójki w rozmowie towarzyszącej wydaniu tomiku "Miłość, droga pani Schubert".

A jednak u Lipskiej miłość jako temat powraca w coraz to nowych poetyckich opowieściach. Łączy się w nich nostalgia i humor, a głębokie emocjonalne doświadczenia zostają opisane za pomocą celowo trywialnej metafory.  Jak choćby w tym wierszu.

Ewa Lipska "Wyznanie mężczyzny od którego kobieta odchodzi jak lato i powraca jak lato"

"Klasycyzm w poezji to zapewne nic innego, jak próba opanowania swych uczuć i wypowiedzenia ich w formie możliwie zdyscyplinowanej i odwołującej się do istniejących w teraźniejszości form minionych."– pisał w swoim manifeście Jarosław Marek Rymkiewicz. W swej twórczości nieczęsto zapuszczał się w rejony poezji miłosnej, a kiedy już pisał o miłości, robił to na własnych zasadach. Dowodem na to, jak odważna była jego miłosna poezja, niech będzie "Sentymentalny wierszyk października", wiersz o miłości i śmierci  przypominający poezję baroku i… makabreskę godną Tima Burtona.

Jarosław Marek Rymkiewicz "Sentymentalny wierszyk października"

"W pewnym wieku nasze piękno nosimy już tylko wewnątrz siebie i że uzewnętrznia się ono dopiero wtedy, kiedy je w nas poruszy miłość"– mówiła Urszula Kozioł w jednym z wywiadów. Sama pisała o niej wiele razy – najwięcej w wydanym w 2014 roku tomie "Klangor" dedykowanym jej zmarłemu mężowi, Feliksowi Przybylakowi. W jednym ze swych wcześniejszych wierszy pisała: 

Urszula Kozioł, "Jesteś za blisko"

Czytany po latach wiesz Urszuli Kozioł jawi się jako rozmowa z innym poetyckim utworem opowiadającym o bliskości, która nie pozwala widzieć człowieka w całej jego złożoności – "Bliskością niewidomą"Jerzego Ficowskiego. 

Jerzy Ficowski, "Bliskość niewidoma"

Gdyby ktoś zechciał wskazać polskiego artystę, który w swojej twórczości mówił o miłości najczęściej i najpiękniej, Agnieszka Osiecka byłaby z pewnością w czołówce jego klasyfikacji. Nie mogłoby być inaczej, skoro mowa o autorce ponad dwóch tysięcy piosenek, wierszy i utworów scenicznych. O tym, jak życiowe doświadczenia Osieckiej splatały się w jedno z jej poezją, przekonuje lektura korespondencji "Agnieszki Osieckiej i Jeremiego Przybory listy na wyczerpanym papierze" wydanej w 2017 roku, a ukazującej niezwykłą relację między dwojgiem ludzi, którzy spotkali się w nie do końca właściwym czasie.  

Agnieszka Osiecka "Kiedy mnie już nie będzie"

"Syneczku mój kochany, przyjacielu jedyny - czwarty dzień mija, odkąd wyjechałeś do Surabai i oczywiście nie mogłem mieć jeszcze żadnych wiadomości od Ciebie i nawet nie wiem, jaki będzie Twój najbliższy port – ale już mi Ciebie tak brakuje, tak się oglądam wszędzie za Tobą"– tak brzmiał pierwszy z pośmiertnych listów napisanych przez Jarosława Iwaszkiewicza do Jerzego Błeszyńskiego. Poznali się przypadkiem w 1953 roku, a ich miłość trwała sześć lat- do przedwczesnej śmierci Błeszyńskiego. Wielka namiętność, miłość i doświadczenie straty naznaczyły całą twórczość Iwaszkiewicza – o Jerzym pisał w "Kochankach z Marony", dla niego stworzył m.in. "Wesele pana Balzaka". O swojej miłości pisał także w wierszach.  

Jarosław Iwaszkiewicz, "Upokarza mnie miłość"

Jedną z najbardziej niezwykłych poetyckich opowieści o miłości napisanych po polsku jest poetycki tomik Anny Janko"Świetlisty cudzoziemiec" z 2001 roku. W trzydziestu wierszach Janko opowiada historię miłości – od jej narodzin po pozorny kres.

Przedstawiając postać poetki, Piotr Matywiecki pisał o tym tomiku w Culture.pl, że oto "cały świat tej poezji - bogaty w realia codzienności i nie odwracający się od szorstkiej materii życia - zamieniony jest w strumień miłosnej emocji". I choć dopiero czytane razem wiersze Janko składają się w spójną, przemyślaną opowieść, my przypomnimy jeden  z wierszy.

Anna Janko, "Piosenka bez słów"

O niełatwych narodzinach miłości i roli przypadku w tym tajemnym procesie opowiadał też Tomasz Różycki, jeden z najwybitniejszych polskich poetów średniego pokolenia. W tomie "Litery", fascynująco niejednoznacznym poetyckim dialogu z bliskimi ludźmi, sobą samym i Bogiem, Różycki zawarł między innymi historię pewnego banknotu.

Tomasz Różycki, "Wszelka liczba"

Zagubiony banknot, który u Różyckiego staje się symbolem utraconej (?) szansy na miłość, przypomina inny wiersz o rekwizytach świadkujących narodzinom uczuć. Mowa o wierszu Wisławy Szymborskiej "Miłość od pierwszego wejrzenia", jednym z najpiękniejszych miłosnych utworów Noblistki będącym świadectwem niezwykłego uczucia łączącego ją z Kornelem Filipowiczem.

Wisława Szymborska, "Miłość od pierwszego wejrzenia"

Stanisław Barańczak, "Blues przy odgarnianiu śniegu ze ścieżki przed domem"