Anna Kamieńska

Poetka, pisarka, tłumaczka, uważana za jedną z najciekawszych polskich poetek religijnych. Urodziła się 12 kwietnia 1920 roku w Krasnymstawie, zmarła 10 maja 1986 roku w Warszawie.
Jej ojcem był urzędnik Tadeusz Kamieński, matką – Maria Romana z Cękalskich. W 1925 rodzina przeniosła się do Lublina: Anna ukończyła tam szkołę powszechną im. Marii Konopnickiej i III LO im. Unii Lubelskiej. Debiutowała w 1936 roku w czasopiśmie dla dzieci "Płomyczek". Od 1937 roku uczęszczała do liceum pedagogicznego im. Elizy Orzeszkowej w Warszawie. W czasie wojny przebywała na lubelszczyźnie, uczyła się na tajnych kompletach. Zdała maturę i rozpoczęła studia polonistyczne na tajnym Uniwersytecie Warszawskim. Po wojnie studiowała filologię klasyczną na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim i Uniwersytecie Łódzkim. W młodości przyjaźniła się z Julią Hartwig, która podkreślała, że Anna była:
"(...) duszą zbuntowaną, poszukującą. Trapiło ją wiele kompleksów, głęboko przeżywała wszystko, co uważała za krzywdę. Ludzie najczęściej nic sobie nie robią z poczucia, że coś jest nie tak, a Anna z wieloma rzeczami nie potrafiła się pogodzić. (...) Musiała w coś wierzyć, i to do końca".
Z kolei przyjaciel Zygmunt Mikulski krytycznie odnosił się do poezji Kamieńskiej z tego okresu:
Nie powiem, że ujęty byłem rodzajem poetyki, jaką stosowała Kamieńska. Przewaga treści intelektualnych nad emocjonalnymi, brak poetyckiej muzyczności słowa, co przechylało utwór w stronę prozy, dosłowność zamiast aluzji – to czyniło ze mnie czytelnika chłodnego, nie zaagitowanego.(Sztandar Ludu 1986, nr 120, s. 6)
Pierwszy tomik Kamieńskiej, "Wychowanie", ukazał się w 1949 roku. W latach 1946-1953 pracowała w redakcji tygodnika "Wieś", w latach 1950-1963 współpracowała z "Nową Kulturą", a od 1968 roku – z "Twórczością". Pisała również utwory dla dzieci, publikowane m.in. w "Płomyczku" i "Świerszczyku". Lata pięćdziesiąte i sześćdziesiąte były okresem rozkwitu pracy twórczej Kamieńskiej. Wydano jej m.in. tomiki "O szczęściu" (1952), "Bicie serca" (1954),"Pod chmurami" (1957). W 1955 roku została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi.
Wraz z mężem Janem Śpiewakiem oddawała się działalności przekładowej. Wspólnie przełożyli m.in. "Poezje" Welimira Chlebnikowa i "Na dnie", "Barbarzyńców"i"Dzieci słońca" Maksima Gorkiego. Samodzielnie Kamieńska tłumaczyła także z innych języków słowiańskich: bułgarskiego, białoruskiego, słowackiego, serbsko-chorwackiego, a także z łacińskiego oraz hebrajskiego. W jej translatorskiej bibliografii znajdują się m.in. "Przemiany" Owidiusza, "O naśladowaniu Chrystusa" Tomasza z Kempis, psalmy, a także rosyjska i serbsko-chorwacka liryka ludowa. Po śmierci męża w 1967 roku napisała tomik "Biały rękopis", który jest świadectwem pogodzenia się z własną małością.
pora zmieścić się w małości
w łupinie orzecha
w pestce jabłka
w ziarnie maku
skulić się
do geometrycznego punktu
łzy przestrzeni
W tym okresie zbliżyła się do Kościoła, zaprzyjaźniła się m.in. z księdzem Janem Twardowskim. To jej właśnie zadedykował on swój najsłynniejszy wiersz - "Spieszmy się". Kamieńska zdążyła jeszcze na niego odpowiedzieć własnym utworem:
Nikogo nie zdążyłam kochać
choć się tak śpieszyłam
jakbym musiała kochać tylko puste miejsca
zwisające rękawy bez objęcia ramion
puszczony przez głowę beret
fotel który powinien także wstać i wyjść z pokoju
książki już nie dotykane
grzebień z pozostawionym srebrnym włosem
łóżeczka z których niemowlęta wyrosły i poszły
szuflady niepotrzebnych rzeczy
fajkę z ustnikiem pogryzionym
buty zachowujące kształt stopy
co odeszła boso
słuchawkę telefonu gdzie ogłuchły głosy
tak się śpieszyłam kochać
i oczywiście nie zdążyłam
Dzisiaj uważana jest za jedną z najciekawszych polskich poetek religijnych. Podczas uroczystości pogrzebowych w 1986 roku Józef Glemp mówił o niej "prorokini Anna". Marek Skwarnicki pisał zaś w Tygodniku Powszechnym:
"Anna Kamieńska była do ostatniej chwili nie tylko płodną poetką, o niegasnącej energii lirycznej wierszy, o wciąż pogłębiającej się treści i duchowości religijnej, ale również autorką rozważań, medytacji i esejów o wewnętrznym powiązaniu tajemnic Słowa z literaturą zmagającą się z największymi tajemnicami życia i śmierci człowieka." (Tygodnik Powszechny 1986, nr 20, s. 2)
Zbiory poezji:
- Wychowanie (KiW 1949)
- O szczęściu (Czytelnik 1952)
- Bicie serca (Czytelnik 1954)
- Pod chmurami (Czytelnik 1957)
- Poezje wybrane (Czytelnik 1959)
- W oku ptaka (PIW 1960)
- Źródła (PIW 1962)
- Rzeczy nietrwałe (Czytelnik 1963)
- Odwołanie mitu (PIW 1967)
- Biały rękopis (Czytelnik 1970)
- Wygnanie (PIW 1970)
- Poezje wybrane (LSW 1971)
- Herody (LSW 1972)
- Poezje wybrane (Czytelnik 1973)
- Drugie szczęście Hioba (PIW 1974)
- Milczenia (WL 1979)
- Rękopis znaleziony we śnie • Wiersze z lat 1973-1975 (Czytelnik 1978)
- Wiersze jednej nocy (LSW 1981)
- Anna Kamieńska • Wybór wierszy (Czytelnik 1982)
- Raptularz wojenny (b.w. 1982)
- Pierwszy śnieg • Świadkowie (Correspondance des Art 1983)
- W pół słowa • Wiersze z lat 1970-1980 (Czytelnik 1983
- Dwie ciemności • Wybór poezji (W drodze 1984)
- Przyjdź Królestwo (b.w. 1984)
- Nowe imię (Epideixis 1987)
- Milczenia i psalmy najmniejsze (WL 1988)
- Nie tylko o Sandomierzu (Oficyna Jędrzejowska 1990)
- Pisz o kamieniu (PAX 1995)
- Inne miejsca (W drodze 1996)
- Jasność w środku nocy (PIW 2001)
- Wiersze przemilczane (Wydawnictwo KUL 2008)
Opowiadania, powieści, refleksje
- Czasy małego szczęścia (Wydawnictwo Łódzkie 1963)
- Rozmowy z profesorem Daleczko (Wydawnictwo Łódzkie 1969)
- Notatnik (W drodze – cz. 1:1965-1972, 1982 – cz. 2: 1973-1979, 1987)
- Deszczowe lato (PIW 1979)
- Mały notatnik (Oficyna 4K 2002)
Wiersze, opowiadania i powieści dla dzieci
- Słoneczny lizak (wiersze) (Czytelnik 1960)
- Zajęczy pałac (wiersze) (Czytelnik 1962)
- Pod jabłonią (wiersze) (Ruch 1966)
- Dębowa kołyska (wiersze) (Ruch 1967
- Samowarek mojego dziadka (opowieść) (NK 1967)
- W Nieparyżu i gdzie indziej (powieść) (NK 1967)
- Rozalka Olaboga (powieść) (NK 1968)
- Są takie wyspy (powieść) (NK 1970)
- W królestwie Plastelinii (wiersze) (Ruch 1970)
- Żołnierze i żołnierzyki (powieść) (NK 1971)
- Jaworowi ludzie (wiersze) (Ruch 1973)
- Wielkie małe rzeczy (opowieść) (Czytelnik 1974)
- Sześciopiętrowy dzień (opowieść) (KAW 1975)
- Świat się ciągle zaczyna (opowieść) (Czytelnik 1975)
- Marianna (opowieść) (Czytelnik 1980)
- Dom w domu (opowieść) (NK 1982)
- Wiersze dla dzieci (Siedmogród 2000)
Eseje i felietony o poezji
- Pragnąca literatura (LSW 1964)
- Jeden z grzechów pięknych (Wydawnictwo Lubelskie 1967)
Książki o tematyce religijnej
- Twarze Księgi (szkice o Biblii) (PAX 1982)
- Ojcze nasz (komentarz dla dzieci do modlitwy "Ojcze nasz") (W drodze 1983)
- Książka nad książkami (opowieści dla dzieci o Starym Testamencie) (NK 1985)
- Na progu słowa (szkice) (W drodze 1985)
- 8 x radość, czyli o ośmiu błogosławieństwach kazania na Górze (rozważania religijne dla dzieci) (W drodze 1985)
- Wszystko jest w Psalmach (opowieści dla dzieci o Psalmach Dawidowych) (W drodze 1990)
Autorka: Natalia Mętrak-Ruda, maj 2017