Piosenkarka, wokalistka jazzowa, kompozytorka, poetka, malarka. Urodziła się 28 kwietnia 1932 roku w Poznaniu.

Wanda Warska to legenda poetyckiej piosenki i jazzu. Jej najpopularniejsze utwory to między innymi: "Oczy masz niebiesko-zielone", "W Weronie", "Szukaj mnie". Do historii przeszła jej wokaliza z "Pociągu"Jerzego Kawalerowicza, można usłyszeć ją także w filmie "Wszystko na sprzedaż"Andrzeja Wajdy. Główna interpretatorka utworów skomponowanych przez jej męża, Andrzeja Kurylewicza. Bezkompromisowa animatorka niezliczonych przedsięwzięć artystycznych. Mecenas sztuki wysokiej.

Ukończyła Średnią Szkołę Muzyczną i Szkołę Baletową im. Stanisława Miszczyka w Poznaniu. Studiowała na Wydziale Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego.

Od ósmego roku życia Wanda Warska uczyła się gry na fortepianie, później śpiewu u Janiny Janowskiej-Kopczyńskiej i Franciszka Delekty. W 1954 roku została solistką krakowskiego zespołu MM 176 Jerzego Borowca.

W 1955 roku rozpoczęła współpracę z Andrzejem Kurylewiczem. Wraz z nim, prywatnie mężem, dokonała pierwszych nagrań z prowadzonym przez niego Sekstetem Organowym Polskiego Radia w Krakowie.

"Jedyną parą, która uprawiała coś w rodzaju cyganerii we dwoje, byli Kurylewiczowie, to znaczy Wanda Warska i Andrzej Kurylewicz. Oboje z kresów, a przynajmniej jakąś kresowością rodziców podszyci, jednocześnie pełni wewnętrznego ciepła, ale i jakiejś azjatyckiej pokrętności – tyleż miłej, co tajemniczej – oboje żyjący muzyką w swoisty, domowy sposób, jakby melodie i piosenki smażyły się na patelni razem z naleśnikami, oboje jakby wiecznie z sobą skłóceni, a jednocześnie okropnie się kochający, oboje zgodni, ale i oboje kapryśni (zwłaszcza Kuryl – trudny, nieznośny czasami), oboje jakby wiecznie w drodze, w wozie, a jednocześnie budujący wciąż nowe piwnice, strychy, chaty i pałace, biedni i bogaci, posiadacze kuchni pełnej ziół i skrzyń pełnych bajkowych skarbów, byli – uf – Kurylewiczowie jakąś osobliwą rodziną, do której przychodziło się rano na śniadanie, a wychodziło o szóstej wieczorem (tyle bowiem zabierało Wandzie czasu usmażenie jajecznicy, włączywszy w to wstanie z łóżka, kupienie jajek, uszycie sobie po drodze nowego kapelusza i ułożenie pięciu piosenek)."
[Agnieszka Osiecka, "Szpetni czterdziestoletni", Warszawa 1984]

Wanda Warska zadebiutowała jako wokalistka jazzowa podczas 5. Światowego Festiwalu Młodzieży i Studentów w Warszawie. Na 1. Międzynarodowym Festiwalu Jazzowym w Sopocie w 1956 roku wystąpiła z Kwintetem Andrzeja Kurylewicza. Rok później śpiewała na tym festiwalu z zespołem Hot Club Melomani. Współpracowała także z zespołem Jazz Believers. W latach 1958–1971 brała udział w Międzynarodowym Festiwalu Jazzowym Jazz Jamboree w Warszawie jako wokalistka zespołów Andrzeja Kurylewicza.

"W krakowskiej Piwnicy pod Baranami była pierwszą jaskółką jazzu"– napisał o niej Krystian Brodacki w "Historii jazzu w Polsce".

"Kabarety odbywały się raz albo dwa razy w tygodniu, ale przyjść do Piwnicy można było codziennie i zawsze się coś tam działo: odbywała się rewia piosenek, występował Andrzej Kurylewicz z Wandą Warską, pierwsi piwniczni jazzmani, a to pojawił się jakiś hojny jeleń, zapraszając towarzystwo na wódeczkę i na dansing do Kaprysu lub do Cyganerii, jedynych wówczas nocnych lokali w całym mieście."
[Irena Kika Szaszkiewiczowa, "Podwójne życie Szaszkiewiczowej", Kraków 2011]

Na estradce Piwnicy pod Baranami artystka prowadziła autorski teatrzyk Klara.

"Wanda Warska stworzyła w Piwnicy własny kabaret Klara, do którego zaangażowała Krzysia Litwina i Piotra– jako konferansjera, co spowodowało sporo kwasów w zespole. Uroczysta premiera Klary odbyła się w kwietniu 1960 roku, przed świętami wielkanocnymi."
[Joanna Olczak-Ronikier, "Piwnica pod Baranami, czyli koncert ambitnych samouków", Warszawa 1994]

Komponowała i pisała teksty dla swojej scenki, występowała w programach muzycznych i poetyckich. Śpiewała piosenki do słów Juliusza Słowackiego, Cypriana Kamila Norwida, Bolesława Leśmiana, Juliana Tuwima, Agnieszki Osieckiej i innych.

"Byliśmy wtedy wszyscy nędzarzami. Chodziliśmy głodni. Nie było na bar mleczny. Na chleb. […] Wanda Warska, kiedy nie miała pieniędzy, to papierosy wymieniała na bilety tramwajowe. Ale po jakimś czasie wszyscy się trochę podreperowali. […] Kraków był biednym miastem. Wspaniałym, ale biednym. Żyć się tu nie dało, zwłaszcza z jazzu. I tak za chlebem przenieśliśmy się z Krzysiem [Komedą] do Warszawy, a za nami wywędrowali inii: Kurylewiczowie, Trzaskowscy. Owszem, zaczęło nam się powodzić lepiej. Stanęliśmy na nogi. Ale nigdy nie polubiliśmy Warszawy. […] prawdziwe życie zostało tam, a tu wszystko jest pozorem, pustką, pogonią za talonem na samochód i za uśmiechem ministra."
[Zofia Komedowa w: Joanna Olczak-Ronikier, "Piwnica pod Baranami, czyli koncert ambitnych samouków", Warszawa 1994]

W 1963 roku Wanda Warska przeniosła się wraz z mężem do Warszawy. Wspólnie założyli Piwnicę Artystyczną w 1966 roku, która najpierw się mieściła w siedzibie Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego na Nowym Świecie 24, a od 1967 roku – przy Rynku Starego Miasta w Warszawie. Ich klub muzyczny – znany pod nazwą Piwnicy Wandy Warskiej, a później Piwnicy Artystycznej Kurylewiczów – był przystanią muzyków podczas Jazz Jamborees i Festiwali Warszawska Jesień. Koncertowała także za granicą, między innymi w Austrii, NRD, RFN, Francji, Jugosławii, Danii, Szwecji, na Węgrzech oraz na Kubie i w Wenezueli.

Przez długie lata Piwnica Artystyczna Wandy Warskiej i Andrzeja Kurylewicza na warszawskim Starym Mieście była jednym z najważniejszych adresów polskiego środowiska jazzowego. Cieszył się estymą wśród ludzi sztuki i niejednokrotnie tam właśnie dochodziło do owocnych twórczo spotkań. Daniel Olbrychski wspominał, że tam właśnie Adam Hanuszkiewicz zaprosił go do pracy na scenie swojego teatru. Z kolei znany z niekonwencjonalnych zachowań Stefan Kisielewski odnotował w swoich "Dziennikach", pod datą 18 czerwca 1974:

"Było parę pijaństw, potem całonocne tańczenie w Piwnicy u Kurylewicza i Warskiej na Starym Mieście. Szalałem tam nielicho, ale dobrze nie wiem, jak i z kim, bo mocno się zalałem."
[Stefan Kisielewski, "Dzienniki", Warszawa 2001]

W latach 1982–1985 klub muzyczny Kurylewiczów został sceną kameralną Teatru Nowego. Od 1985 roku stał się salonem artystycznym i galerią. Obok koncertów i recitali odbywały się w nim wieczory literackie, muzyczne czy wystawy malarskie. Po śmierci Andrzeja Kurylewicza (12 kwietnia 2007) w prowadzeniu placówki Wandę Warską wsparła ich córka Gabriela.

Można było tam posłuchać Wandy Warskiej, w niezrównany sposób interpretującej piosenki do wierszy klasyków różnych epok: Jana Kochanowskiego, Adama Mickiewicza, Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego. Wśród nich nie zabrakło jej utworów w pełni autorskich, jak "Pogoda", "Żona", "Niepotrzebna podróż", "Babciny kajet" (słowa i muzyka własne) czy też w kompozycji męża do własnych słów: "Zabierz moje sukienki", "Nim zakwitnie tysiąc róż".

"To dzięki Ewie Demarczyk‚ Wandzie Warskiej‚ Czesławowi Niemenowi i Markowi Grechucie paręnaście roczników polskiej młodzieży nauczyło się czytać poezję."
[Krzysztof Masłoń, "Świecie nasz‚ daj ugasić ogień zły", "Rzeczpospolita", 12 października 2006]

Wśród dokonań artystki jest wiele nagrań dla archiwum Polskiego Radia, jak i płytowych – w kraju, w Wielkiej Brytanii i we Francji.

Jej wokal budował klimat w takich filmach, jak"Pociąg", "Pingwin" czy "Wszystko na sprzedaż". Pisała muzykę do filmu fabularnego "Jezioro osobliwości" w reżyserii Jana Batorego, serialu telewizyjnego "Karino" tego samego reżysera, a także do filmów krótkometrażowych, między innymi "Natura" Zofii Ołdak. Tworzyła kompozycje do filmów krótkometrażowych, do widowisk Teatru TV i przedstawień dramatycznych. Jest także autorką instrumentalnego utworu 10 kontrabasów i głos.

"Warska jest prawdziwą artystką – pisała o niej w latach sześćdziesiątych Agnieszka Osiecka. – Proszę zwrócić uwagę, jak staroświecko brzmi dzisiaj ten zwrot – prawdziwy artysta. Dziś się tak nie mówi, mówi się: aktor, pianista, reżyser. Określamy w ten sposób profesję. Zawężamy i precyzujemy. Natomiast w słowie artysta, nie zawsze kryje się profesja. Było to określenie predyspozycji psychicznych. Określenie poważne, wręcz patetyczne, a czasami żartobliwe. Oznaczało tyle, co marzyciel, fantasta. Wanda Warska śpiewa, ale nie tylko śpiewa. Jest fascynującą osobowością, ma rzadką umiejętność wytwarzania własnej, niepowtarzalnej atmosfery. Ciepła, sympatyczna, jednocześnie trochę dziwaczka, taki kot, który chadza własnymi drogami."

Niedługo po jubileuszu swoich 85. urodzin Wanda Warska doznała udaru, a w jego konsekwencji paraliżu ciała. Córka Gabriela Kurylewicz dziękuję wszystkim ludziom dobrej woli, którzy wspierają artystkę w tej wyjątkowo trudnej sytuacji.
 

Twórczość

Dyskografia

• Wanda Warska, "Jazz '58"
• Andrzej Kurylewicz & Wanda Warska, "Somnambulicy", Muza 1961, LP
• Kurylewicz, Warska, Niemen, "Muzyka teatralna i telewizyjna", Polskie Nagrania Muza 1972, LP
• Andrzej Kurylewicz, Wanda Warska, "Pieśni i fraszki Jana z Czarnolasu", Muza 1983, LP
• Wanda Warska, Andrzej Kurylewicz, "A Paris", Thésis 1992, CD   
• Wanda Warska, "Piosenki z piwnicy", Polskie Radio SA 2004, CD
• Wanda Warska, "Stanisław Wyspiański: jakżeż ja się uspokoję", Polskie Radio SA 2002, CD
• Wanda Warska, "Domowe piosenki", Polskie Radio SA 2016, CD

Film

• 1959 – "Pociąg", film fabularny, wykonanie muzyki (śpiew)
• 1962 – "Szpital", film fabularny-krótkometrażowy, wykonanie muzyki
• 1964 – "Pingwin", film fabularny, wykonanie muzyki (wokaliza)
• 1966 – "Ktokolwiek wie…", film fabularny, wykonanie ballady
• 1967 – "Cyrograf dojrzałości", film fabularny-telewizyjny, wykonanie muzyki (śpiew)
• 1968 – "Wszystko na sprzedaż", film fabularny, wykonanie muzyki (wokaliza), obsada aktorska (uczestniczka bankietu)
• 1969 – "Ludzie z piwnicy", etiuda szkolna, obsada aktorska
• 1972 – "Jezioro osobliwości", film fabularny, muzyka
• 1974 – "Karino", serial fabularny-telewizyjny, muzyka
• 1976 – "Karino", film fabularny, muzyka
• 
1977 – "Natura", film animowany, muzyka
• 1979 – "…Cóżeś ty za pani…", film fabularny, wykonanie ballady
• 1979 – "Piwnica Wandy Warskiej", film dokumentalny, słowa piosenek, scenariusz, bohaterka, muzyka
• 1996 – "Sześć pieśni z Wyspiańskim", film krótkometrażowy, scenariusz, śpiew
• 2003 – "Czy pamiętasz? Wanda Warska i Andrzej Kurylewicz", film dokumentalny, bohaterka

Teatr TV

• 1966 – "Święta miłości kochanej ojczyzny" według "Hymnu do miłości ojczyzny"Ignacego Krasickiego, przedstawienie telewizyjne, wykonanie piosenek
• 1969 – "Szkice do portretu" według utworów Cypriana Kamila Norwida, przedstawienie telewizyjne, śpiew
• 1973 – "Księżyc w nowiu" Wojciecha Bieńko, przedstawienie telewizyjne, obsada aktorska (śpiew)
• 2003 – "Rajski ogródek – szkice z Różewicza" według utworów Tadeusza Różewicza, przedstawienie telewizyjne, piosenki: "Daj mi od siebie coś, daj" (słowa), "Nim zakwitnie tysiąc róż" (muzyka, słowa), "Kosztowna nieobecność twoja" (muzyka, słowa), "Po co jest tak" (muzyka, słowa), "Żona" (muzyka, słowa)

Teatr Polskiego Radia

• 1966 – "Osiem i ćwierć" Zenona Wiktorczyka, udział wykonawczy

Teatr

• 1963 – "Oby żył wiecznie" Jerzego Krasickiego, reż. Zofia Mikulska, Teatr Rozmaitości, Kraków, wokaliza
• 1964 – "Minotaur" Henryka Tomaszewskiego, reż. Henryk Tomaszewski, Wrocławski Teatr Pantomimy, Wrocław, śpiew
• 1978 – "Kanon polski" według utworów Seweryna Goszczyńskiego, Adama Mickiewicza, Cypriana Kamila Norwida, Juliusza Słowackiego, reż. Marcin Idziński, Teatr Reduta 77, udział wykonawczy
• 2007 – "Andrzej Kurylewicz in memoriam", program składany, Teatr Wielki – Opera Narodowa, Warszawa, reżyseria (z Gabrielą  Kurylewicz), scenariusz
• 2010 – "Uwierz w swoją nieważność", program składany, reż. Adam Opatowicz, Teatr Polski, Szczecin, muzyka

Nagrody i odznaczenia

• 1997 – Nagroda Miasta Stołecznego Warszawy
• 2000 – Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• 2001 – Krzyż Zasługi I Klasy Republiki Federalnej Niemiec – odznaczona wraz z mężem Andrzejem Kurylewiczem przez prezydenta RFN Johannesa Rau, za zaangażowanie na rzecz stosunków polsko–niemieckich
• 2011 – Złoty Medal Zasłużona Kulturze Gloria Artis

Autor: Janusz R. Kowalczyk, czerwiec 2017

Urodzony w 1983 roku pisarz, kulturoznawca i ornitolog amator. Autor książek takich jak "Pirat stepowy" czy wydane w zeszłym roku "Dwanaście srok za ogon".

Jest synem pisarza Tomasza Łubieńskiego. Ukończył ukrainistykę i kulturoznawstwo na Uniwersytecie Warszawskim. Pracę magisterską na drugim z tych kierunków poświęcił legendzie ukraińskiego anarchisty i rewolucjonisty Nestora Machny. Na jej kanwie powstała pierwsza książka Łubieńskiego: reportaż historyczny "Pirat stepowy", który ukazał się nakładem Wydawnictwa Czarne w 2012 roku. Autor zapełnił nią istotną lukę w wiedzy o ukraińskiej historii.

Nawet w dużych księgarniach dostanie książki o Machnie nie jest oczywiste, a większość z tych, które ukazały się były niskonakładowe i raczej ciężkostrawne dla zwykłego czytelnika. W Polsce czasami wiedzą coś o nim anarchiści albo inni zapaleńcy, ukazał się nawet jeden komiks. Jednak o tym fenomenie, jakim był Nestor Machno, nie było żadnej książki, która mogłaby dotrzeć do szerszej publiczności. Łubieński w swoim ciekawie napisanym reportażu historycznym, przeplatanym tekstami o dzisiejszym Hulajpolu, w końcu daje taką możliwość - pisał Paweł Pieniążek ("Krytyka Polityczna", 02.05.2012).

"Pirat stepowy" został przetłumaczony na chorwacki i ukraiński.

Łubieński był stypendystą Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Współpracował jako autor z "Lampą", "Bluszczem", "Nowymi Książkami" i "Rzeczpospolitą", pisze do "Tygodnika Powszechnego" i serwisu Dwutygodnik.com. Jest współautorem cyklu filmów "Warszawski Tygiel Kulturalny", opisujących życie imigrantów w Warszawie.

Od 2014 roku prowadzi blog o warszawskiej przyrodzie "Dzika Ochota". W jego sercu szczególne miejsce zajmują ptaki i to właśnie pasji ornitologicznej zawdzięczamy książkę "Dwanaście srok za ogon", która ukazała się nakładem Wydawnictwa Czarne w 2016 roku i za którą Łubieński otrzymał Nagrodę Warszawskiej Premiery Literackiej i nominowany został do Paszportów Polityki.

Towarzysząca autorowi od dziecka fascynacja ptakami (która przybiera formę przypadłości, nazywanej Birding Compulsive Disorder) stała się pretekstem do pisania o sztuce, literaturze, historii, kinie. Co z ptakami ma wspólnego James Bond? O co chodziło ptakom Hitchcocka? Jaki wpływ ma na prozę Jonathana Franzena jego ptasiarstwo? Profesor Maciej Luniak z Instytutu Zoologii PAN rekomendował książkę Łubieńskiego słowami:

Aktualnie jest dużo różnych książek o ptakach, jednak wszystkie, które znam, zajmują się tym tematem w aspekcie przyrodniczym. Ta pokazuje ptaki z perspektywy humanisty, w sposób bardzo osobisty, ale też przekazując bogatą i rzetelną wiedzę. To książka zarówno dla tych (coraz liczniejszych!) już opanowanych ornitologiczną fascynacją, jak też dla czytelników poszukujących interesującej lektury, którzy dotychczas mieli mniej styczności z tym tematem. Przed nimi odkryje ona świat ptaków, zadziwiający nie tylko bogactwem ich postaci i zachowań, ale także tym, jak bardzo jest on obecny w świecie ludzi.

Autor nie czerpie jednak inspiracji wyłącznie z tekstów kultury, przeciwnie: ich lektura splata się z jego własnymi doświadczeniami, co pozwala mu stworzyć opowieść jednocześnie erudycyjną i osobistą. Obserwowanie ptaków wymaga zwracania uwagi na to, co nas otacza, na przyrodę, pośród której funkcjonujemy, nawet kiedy mieszkamy w samym środku dużego miasta.

Okazuje się, że wystarczy kępa krzaków, by przywabić ciekawe ptaki. W chaszczach nad tak zwaną patelnią (plac przed stacją metra Centrum) co roku wiosną słychać trelowanie słowika. To miejsce służy zasadniczo za śmietnik dla obnośnych sprzedawców i ubikację dla bezdomnych, ale niezrażony śpiewak wraca i nocami skarży się warszawiakom. Gąszcz przyciąga także inne, zupełnie niespodziewane ptaki. Wiosną słyszano tu śpiew ortolana, improwizacje łozówki i wrzaski trzciniaka. Od miesiąca siedzi w krzaku pokrzewka jarzębata. ("12 srok za ogon", s. 81).

Łubieński zaraża swoją pasją nie tylko za pośrednictwem literatury. Organizuje również spacery dla innych amatorów ptasiarstwa, których oprowadza m.in. po ukochanym Parku Szczęśliwickim.

Bibliografia:

"Pirat Stepowy", Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2012.
"Dwanaście srok za ogon", Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2016.

Prozaik, scenarzysta, publicysta, poseł na sejm PRL, żołnierz Gwardii Ludowej i Armii Ludowej. Urodził się 1 kwietnia 1923 roku w Warszawie, zmarł 21 grudnia 1988 roku tamże. 

Jak pytała w "Pokoleniu pryszczatych" Alicja Lisiecka:

Kim więc jest Czeszko? Mrukliwym, leśnym człowiekiem, zdradzającym turgieniewowski zmysł obserwacji w swojej wielkiej przygodzie z puszczą i zwierzyną? Niezwykle przenikliwym łowcą sytuacji ludzkich, "ludzkich wnętrz" i postaw? Polskim Hemingwayem, niedopasowanym do różnych nurtów współczesnego życia, dźwigającym gorzkie brzemię doświadczeń wojennych przedstawicielem "oszukanego pokolenia", zmuszanym często do ucieczki przed ludźmi i światem rzeczywistym w świat prawdziwszy, autentyczny, czysty choć pozornie brutalny i prymitywny (…) A więc trochę Hemingway, trochę Faulkner, trochę Maupassant, Babel (…) ale przede wszystkim Czeszko. Pisarz na wskroś polski, oryginalny, "tutejszy". 

Życiorys Bohdana Czeszki, w szczególności jego lata wojenne, to wzorcowy życiorys "socjalistycznego Kolumba". Czeszko był członkiem Związku Walki Młodych, żołnierzem Armii Ludowej i Gwardii Ludowej, uczestnikiem Powstania Warszawskiego, a później żołnierzem ludowego Wojska Polskiego, rannym podczas przeprawy przez Nysę. Po wojnie działał w PPR i PZPR, angażował się w życie kulturalne i społeczne, a jego powieść "Pokolenie",w dużej mierze oparta na własnych przeżyciach, była pierwszą próbą syntezy wojennych losów warszawskiej młodzieży, zwłaszcza tej pochodzenia robotniczego i związanej z lewicowymi organizacjami wojskowymi i politycznymi.

Urodził się w Warszawie, tam też skończył przed wojną liceum plastyczne. Pochodził z rodziny inteligenckiej o tradycjach postępowych i od wczesnej młodości poznawał warszawskie przedmieścia, środowiska robotnicze i spauperyzowane rejony stolicy. W czasie okupacji pracował w warsztatach stolarskich, podobnie jak bohaterowie "Pokolenia", podobnie też jak oni był, od 1943 roku, członkiem Związku Walki Młodych, komunistycznej organizacji młodzieżowej związanej z Polską Partią Robotniczą, a także żołnierzem Gwardii Ludowej i Armii Ludowej (pseudonim "Agawa"). Brał udział w słynnym zamachu na Cafe Club, kawiarnię przy Nowym Świecie przeznaczoną tylko dla Niemców. W przeciwieństwie do wielu czołowych literatów z pokolenia Kolumbów nie uczestniczył aktywnie w podziemnym życiu kulturalnym, ale angażował się w działalność bojową i polityczną i pracował fizycznie. Zenona Macużanka wspominała po jego śmierci na łamach Polityki:

Czeszko żył wtedy z dala od środowiska literackiego, dało mu to w przyszłości pewną przewagę wyrażającą się dystansem i dość dużą niezależnością od namiętności spajających, a jednocześnie sprzeczności rozrywających tę specyficzną enklawę zawodową.

Choć był przeciwnikiem decyzji o wybuchu Powstania Warszawskiego, a po wojnie oceniał je nawet jako wielką zbrodnię na mieście i narodzie, walczył w Powstaniu do końca i z batalionem "Czwartaków" Armii Ludowej przeszedł cały powstańczy szlak, od Woli przez Starówkę i kanały do Śródmieścia, jako sierżant i zastępca Lecha Matawowskiego "Mirka", pełniąc funkcję szefa batalionu. Został ranny podczas walk na Woli 6 sierpnia 1944. Po upadku powstania wydostał się z Warszawy z ludnością cywilną i nadal działał w konspiracji w Częstochowie, po czym w marcu 1945 wstąpił do 2. Armii Wojska Polskiego. Ponownie został ranny podczas forsowania Nysy. 

Po zakończeniu wojny żywiołowo włączył się w budowanie nowej rzeczywistości politycznej i społecznej. Był członkiem PPR, a później PZPR, posłem na Sejm PRL IV, V, VI i VII kadencji (1965–1980) i bardzo aktywnym działaczem Związku Literatów Polskich, a w czasach stalinowskich – członkiem egzekutywy Podstawowej Organizacji Partyjnej PZPR przy ZLP. Jego wzorcowy życiorys i lewicowe przekonania predestynowały go do stania się jednym z najpopularniejszych młodych literatów Polski Ludowej. Obok literatury Czeszko zajmował się także plastyką - studiował w Akademii Sztuk Pięknych.

Zadebiutował już w 1949 roku tomem opowiadań "Początek edukacji" – były to opowiadania o tematyce wojennej, ale, podobnie jak późniejsze "Pokolenie", osadzone w środowiskach robotniczych, proletariackich, plebejskich, peryferyjnych. Wybór takich a nie innych bohaterów był nie tylko kwestią wierności aktualnym prądom politycznym czy ideowym. Jak pisała Zuzanna Macużanka, zainteresowanie tymi środowiskami było u Czeszki "wyrazem jego prawdziwego demokratyzmu, jego przekonań i doświadczeń, nie zaś mody, której hołdowało wielu".

W 1951 roku ukazało się "Pokolenie" ­­– wojenny fresk ukazujący dojrzewanie warszawskiej młodzieży z robotniczej Woli, ich zaangażowanie się w walkę w szeregach AL i GL, wojenną gehennę, trudne wybory, gorycz klęski Powstania Warszawskiego. Choć powieść ukazała się w apogeum stalinizmu, nie jest typową powieścią socrealistyczną. Czeszce udało się pisać własnym językiem, stworzyć własną oryginalną stylistykę i obdarzyć portretowanych ludzi i czasy autentyzmem i aurą "wrażliwego humanizmu". Po latach powieści zarzucano jednak negatywne przedstawienie żołnierzy z AK i NSZ oraz powielanie nieprawdy na temat zbrodni w Katyniu.

W 1954 roku ekranizacją "Pokolenia" zadebiutował Andrzej Wajda (Czeszko napisał scenariusz). W filmie zagrali m.in. Tadeusz Łomnicki i Tadeusz Janczar. Choć z dzisiejszej perspektywy nieco anachroniczny formalnie, film zawiera już wyraźne cechy późniejszego stylu Wajdy – zmysł kompozycyjny, wyczucie plastyczne, myślenie obrazem, oryginalne kadry. "Pokolenie" Wajdy zostało przychylnie przyjęte przez krytykę i publiczność i uważane jest za początek nurtu "szkoły polskiej". 

W 1958 ukazała się rozliczeniowa "Rozmowa w kolorach", aw 1961 roku "Tren”– najwybitniejsze dzieło Czeszki, eseistyczna minipowieść o końcu wojny, przez ówczesną krytykę oskarżana o "pacyfizm i czarnowidztwo". Alicja Lisiecka pisała w 1968 roku, że tematem wszystkich utworów Czeszki są ludzie zmagający się z trudnymi wyborami narzucanymi przez historię XX wieku, walczący o zachowanie elementarnych wartości – poddani próbie wojennej, rozczarowani komunizmem, wykluczeni, słabsi. Jednocześnie, zdaniem krytyczki, prozę Czeszki przepełnia "dojrzała mądrość", "łagodność i filozoficzny spokój w sądzeniu płaskości, kabotyństwa, egoizmu i głupoty; uśmiech doświadczenia wobec dylematów rozstrzyganych wciąż na nowo przez «monstrualne pleciugi»" . Przede wszystkim był zaś Czeszko mistrzem miniatury, czego dowody dał w tomach opowiadań "Krzewy koralowe" (1954), "Edukacja niesentymentalna" (1958), "Makatka z jeleniem" (1961). 

Równolegle do działalności literackiej uprawiał publicystykę – w latach 1954–1963 był redaktorem Przeglądu Kulturalnego, a później zastępcą redaktora naczelnego warszawskiej Kultury.

Czeszko był też barwną postacią życia towarzyskiego lat 50. W czasach stalinowskich uchodził za faworyta Janiny Broniewskiej, z którą miał mieć romans, podobnie jak z jej i Władysława Broniewskiego córką – Anką. Anka Broniewska była wtedy żoną Stefana Kozickiego, redaktora naczelnego Walki Młodych. Powieść Tadeusza Konwickiego"Godzina smutku" uchodziła wówczas za powieść z kluczem o tym trójkącie miłosnym. 

Od lat 70. Czeszko, coraz bardziej rozczarowany Warszawą, zaczął uciekać na Mazury, gdzie wybudował w końcu przy pomocy miejscowych rzemieślników chatę w pobliżu  leśniczówki Kierzk. Z Mazurami związał się trwale, co znalazło odbicie w jego literaturze. W lata 70. zaczął chorować na serce i płuca, leczył się w sanatorium w Otwocku i coraz bardziej wycofywał z życia publicznego. 

W 1976 roku otrzymał Nagrodę Państwową I stopnia za całokształt twórczości. Zmarł w 21 grudnia 1988 roku. 

Twórczość: 

Bibliografia:

• "Początek edukacji" (1948)
• "Pokolenie" (1951)
• "Drogi sytości" (1951)
• "Krzewy koralowe" (1954)
• "Moskwa, Wołga, Baku"(1956)
• "Edukacja niesentymentalna" (1958)
• "Przygoda w kolorach"(1959)
• "Makatka z jeleniem"(1961)
• "Tren i inne opowiadania" (1961)
• "Opowiadania wybrane"(1964)
• "Wióry" (1970)
• "Powódź" (1975)
• "Kłopoty władzy"(1978)
• "Nostalgie mazurskie"(1987) 

Wybrana filmografia: 

• "Pokolenie" (1954) – scenariusz
• "Podziemnyfront" (1965) – scenariusz
• "Pierwszy dzień wolności" (1964) – scenariusz
• "Krzyż Walecznych" (1958) – dialogi
• "Gangsterzy i filantropi" (1962) – dialogi

Autorka: Natalia Mętrak-Ruda, czerwiec 2017

Pisarka, teatrolożka, nauczycielka. Urodziła się w 1978 roku. Nominowana do nagrody Nike i, dwukrotnie, do Paszportów Polityki. 

Ukończyła teatrologię, obroniła doktorat na temat recepcji dramatów Federica Garcii Lorki. Publikowała w "Tygodniku Powszechnym", "Radarze" i "Nowych Książkach". Pisze piosenki dla Teatru Lalki i Aktora Parawan oraz krakowskich kabaretów. Pracuje w szkole jako nauczycielka języka polskiego. 

Zadebiutowała jako pisarka w 2012 roku głośną "Szopką", za którą nominowana była do Nagrody Nike i Paszportów Polityki. To wariacja na temat sagi rodzinnej, nie linearna, ale poszarpana opowieść o domowym piekle, przywodząca na myśl filmy Marka Koterskiego. Jak pisała Urszula Pawlicka w Dwutygodniku:

Zośka Papużanka z niezwykłą lekkością żongluje słowami, by w sposób anegdotyczny i satyryczny opisać małostkowość i teatralność życia pewnej rodziny. Ironia, wyolbrzymienia i powtórzenia służą uwydatnieniu absurdów codzienności przedstawianych w postaci licznych scenek rodzajowych. Papużanka prezentuje obraz rodziny na pozór przeciętnej – przecież nie ma tu przemocy czy alkoholizmu. I właśnie w tę przeciętność wbija ostry szpikulec. Pokazuje dom, w którym podstawowe wartości ulegają dziwnej mutacji. 

[Embed]

W wydanej cztery lata później powieści "On" (2016), która zapewniła jej kolejną nominację do Paszportów Polityki, Papużanka wraca do czasów PRL-u, a opisuje środowisko, które dobrze zna ze swojej biografii uczennicy i nauczycielki: szkołę podstawową. Justyna Sobolewska pisała w Polityce:

Książka Papużanki jest powrotem do peerelowskiej podstawówki, powrotem jednak niesentymentalnym. Bo chociaż bywa wesoło, to ten system polegał na multiplikowaniu schematów i głupoty. A poza tym nie mieścili się w nim Śpik i jego mama. Papużanka jest świetną i czułą obserwatorką codzienności, rzeczywistości lat 80., szkoły, miasta i jego dziwaków.

Pytana o to, co ją w literaturze najbardziej interesuje, Papużanka odpowiada: 

Człowiek mnie obchodzi najbardziej. Nie tylko przy okazji pisania książki, w ogóle człowiek mnie obchodzi najbardziej. Człowiek niedoskonały – i przez to interesujący. A najbardziej interesujący w relacjach z innym człowiekiem. Śledzić te relacje, sprawdzać w nich siebie i innych, śmiać się z siebie i sobą się martwić – to jest najbardziej interesujące.

Bibliografia: 

• "Szopka", Świat Książki, Warszawa 2012. 
• "On", Znak Litera Nova, Kraków 2016.
• "Świat dla ciebie zrobiłem", Znak Litera Nova, Kraków 2017. 

Autorka: Natalia Mętrak-Ruda, czerwiec 2017

Poetka, pisarka, autorka ponad dwustu książek i tysięcy wierszy dla dzieci. Twórczyni piosenek, słuchowisk radiowych oraz kultowej dobranocki PRL-u "Jacek i Agatka".  Mistrzyni rymu, rytmu i zabawy słowem. Dama Orderu Uśmiechu.

Urodzona w 1929 roku. Studiowała na Wydziale Społeczno-Politycznym i Wydziale Dziennikarskim Akademii Nauk Politycznych w Warszawie. Zadebiutowała w 1958 roku książką "Tere-Fere" zawierającą 30 humorystycznych utworów po mistrzowsku  zilustrowanych przez Bohdana Butenkę.  Wcześniej publikowała na łamach  "Świerszczyka" i "Świata młodych", w którym wspólnie z Mironem Białoszewskim podpisywała wiersze jako Wanda Miron.

Krytycy podkreślają, że w swoich utworach Chotomska kontynuuje najlepsze literackie tradycje Brzechwy i Tuwima, ona sama odpowiada zaś, że to przecież nic trudnego. Jak mówiła pisarka w rozmowe z Damianem Gajdą dla onet.pl:

Nigdy nie chciałam pisać dla dorosłych (...) Dla mnie pisanie jest jak praca domowa. Mam temat, który sama sobie zadaję i po prostu piszę.

Wanda Chotomska jest autorką kilkuset popularnych utworów dla dzieci i młodzieży.  Najsłynniejsze z nich to rymowana opowiastka o"Tadku niejadku", kultowe "Kurczę blade", "Chłopak na opak"czy"Gdyby Tygrysy jadły irysy". Oto fragment:

Gdyby tygrysy jadły irysy,
to by na świecie nie było źle,
bo każdy tygrys
irysy by gryzł,
a mięsa wcale nie.

Jakie piękne życiorysy
miały wtedy by tygrysy!
Z antylopą mógłby tygrys
iść do kina
i irysy by w tym kinie
sobie wcinał... ( Biuro Wydawnicze Ruch)

Wspólnie z Bohdanem Butenką stworzyła także cykl wierszowanych historyjek o "Pannie Kreseczce" i "Panu Motorku", które w odcinkach drukowane byłe w "Świerszczyku". Kolejne pokolenia czytelników zaczytywały się też m.in. w książkach"Tere-fere" i "Dzieciach pana Astronoma". Jednak Wanda Chotomska do historii przejdzie także jako autorka "Jacka i Agatki", bijącej rekordy popularności pierwszej dobranocki dla dzieci pokazywanej w Telewizji Polskiej od 1962 roku przez dziesięć lat. Podobno wieczorynką interesował się sam Gomułka, o czym poetka wspomnina w wywiadach.

Z jego sekretariatu wysłano do redakcji list z uwagami na temat… piegów Jacka. Zarzucał nam, że "wyśmiewamy się z kalectwa". Pismo trafiło do ówczesnego przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji z prośbą o ustosunkowanie się, a potem do redakcji dziecięcej i do mnie. Odpisałam: "ustosunkowałam się (...)". Kilka tygodni później napisałam odcinek o tym, że tata Jacka dostaje anonimy, które potem wyrzuca do śmieci. Obawiam się, że wszyscy musieli zapomnieć o sytuacji z Gomułką, bo nikt by tego nie puścił. Na szczęście nic się nie stało. Po latach zlikwidowano program mówiąc, że wyczerpała się jego formuła.

W 2016 roku w wydawnictwie Marginesy ukazała się pierwsza biografia pisarki. Wanda Chotomska opowiedziała Barbarze Gawryluk nie tylko o swoich najważniejszych bohaterach literackich, ale też o wojennym dorastaniu i trudnych rodzinnych losach; Warszawie, przyjaźni z Mironem Białoszewskim i zmaganiach literatów z cenzurą w ponurych czasach stalinowskich. Wspomina też swój przedwojenny debiut –  wiersz inspirowany "Powrotem taty"Adama Mickiewicza:

Tata nie wraca wieczory i ranki,

łowi na wędkę żaby i kijanki.

Żonę swoją z domu wywleka,

żona na niego nad Wisłą czeka,

a biedne dziatki, ofiary tatki,

są pozbawione opieki matki.

W 2003 roku otrzymała Nagrodę Prezydenta RP Sztuka Młodym. Jej książka "Drzewo z czerwonym żaglem" została wpisana na Listę Honorową IBBY. W roku 2003 otrzymała medal Polskiej Sekcji IBBY za całokształt twórczości. Grzegorz Kasdepke zauważył:

Kilka pokoleń Polaków słysząc imię "Wanda", odruchowo uzupełnia je o nazwisko "Chotomska". To świadczy nie tylko o sile jej twórczości, ale i osobowości! Szwedzi mają Astrid Lindgren, Finowie Tove Jansson, a Polacy – Wandę Chotomską. Naprawdę nie wyszliśmy na tym źle!​

źródło: Wydawnictwo Marginesy "Wanda Chtomska. Nie mam nic do ukrycia", kobieta.onet.pl, wikipedia, oprac. AL

[Embed]

Człowiek o niespożytej żywotności i pracowitości, aktywny w rozmaitych dziedzinach kultury. Erudyta, w mistrzowski sposób posługujący się zarówno słowem pisanym, jak i mówionym. Badacz, pionier, poszukiwacz – reporter interweniujący piórem bądź kamerą w istotnych sprawach publicznych i społecznych. Urodził się 30 maja 1944 roku w Krakowie.

Krytyk teatralny, filmowy i literacki, dziennikarz, pisarz, autor adaptacji scenicznych, scenarzysta, reżyser filmów oświatowych i dokumentalnych, pedagog. Współpracownik Tadeusza Kantora, aktor jego Teatru Cricot 2. 

Absolwent dwóch fakultetów Uniwersytetu Jagiellońskiego: filologia polska (1966) i historia sztuki (1970). Ukończył także podyplomowy kurs zawodowy na Studium Realizacji PWSFTViT w Łodzi (1980). Stypendysta amerykański (State Department w Waszyngtonie, 1980) i brytyjski (Staffordshire Polytechnic Departament of Humanities, 1990 i BBC London, 1991).

[Embed]

Teatr wyssał z mlekiem matki. Rodzice, Wiktor i Jadwiga, byli wprawdzie lekarzami, lecz matka w czasie studiów występowała w awangardowym teatrze artystów Cricot, którego współzałożycielem w 1933 roku był jego wuj, Władysław Józef Dobrowolski. Tradycje nowatorskiej sceny podtrzymywał po wojnie Tadeusz Kantor.

Liczba pokazów i prób przedstawień Cricot 2 z lat 1973–1987, w których występował Krzysztof Miklaszewski – "Nadobnisie i koczkodany" (1973), "Umarła klasa" (1975), "Gdzie są niegdysiejsze śniegi…" (1979), "Wielopole, Wielopole" (1980) i "Niech sczezną artyści" (1985) – sięga tysiąca. Twórcy tych przedstawień poświęcił znaczną część publicystycznego dorobku. Tadeusz Kantor właśnie w jego filmach i programach telewizyjnych gościł  najczęściej.

"Zrobiłem dużo, żeby nie być postrzegany przez pryzmat jego osobowości – ujawnił Miklaszewski w jednym z wywiadów. – Wiele Kantorowi zawdzięczam, ale i on mi co nieco zawdzięcza. I myśmy sobie bez słów codziennie to mówili. Kochając się i nienawidząc, bo Kantor kochał i nienawidził jednocześnie. Był pozornie groźnym, ale naprawdę bardzo dobrym człowiekiem. Przy tym był człowiekiem niesłychanie inteligentnym, co się rzadko dzisiaj zdarza. A te awantury były po to, żeby zmobilizować nas wszystkich. Żeby przekreślić udawactwo, określić swój stosunek do życia, żeby nie było obojętności."
[Elżbieta Wojnarowska, "Między Kantorem a teatrem", "Kraków" nr 6/2012]

W latach 1972–2007 Miklaszewski był dziennikarzem, reporterem, komentatorem i reżyserem telewizyjnym. Zasłynął jako autor popularnych cykli: "Twarze teatru", "Anatomia spektaklu", "Opowieści niesamowite Stanisława Hadyny", "Pitaval polski", "Na cenzurowanym". Pracował również nad adaptacjami dla potrzeb Teatru TV.

"Kiedy w pierwszym programie Telewizji Polskiej, na falach zwielokrotnionej rozrywki przybija się milion desek milionami gwoździ, w drugim programie dzieją się rzeczy bardzo ciekawe"– pisał recenzent tygodnika "Szpilki" po emisji pierwszego odcinka "Twarzy teatru" z Anną Polony. Rozpoczynając w 1974 roku realizację cyklu autorskich biografii "aktorów prowincjonalnych", ich autor zapewne nie przypuszczał, że każdy z portretowanych wybrańców potwierdzi jego gniewny manifest, że przyszły, prawdziwy Teatr Narodowy tworzy się poza Warszawą. Spoglądając dziś na listę 50 aktorów, wtedy na ogół szerzej nie znanych, a dziś gwiazdy pierwszej wielkości, jesteśmy bogatsi o wiedzę o ich artystycznych osiągnięciach z kilku następnych dekad.

W telewizji Miklaszewski wspinał się po kolejnych szczeblach kariery, dochodząc do znaczących funkcji decyzyjnych, w tym dyrektora krakowskiego Teatru TV. Odwoływanie go z tych stanowisk pokrywało się na ogół z następującymi po sobie zmianami prezesów, co – zarówno w PRL, jak i po ustrojowej transformacji – towarzyszyło ruchom na rządowych stołkach. Jak sam obliczył, doświadczył tego "przywileju" bodaj osiemnaście razy.

Miklaszewski nigdy nie zrezygnował z twórczości dla teatru, pisał scenariusze i adaptacje sceniczne. Był współautorem głośnych, nowatorskich widowisk teatru studenckiego: "Spadanie" (1970) i "Sennik polski" (1974). Tajniki teatru zgłębiał także jako kierownik literacki krakowskich scen: Teatru STU (1967–1971), Teatru Ludowego (1971–1972), Starego Teatru (1981–1982) oraz dyrektor artystyczny Teatru Rampa w Warszawie (1997–2002).

Niespożyty animator, organizował wiele inicjatyw kulturalnych: spotkań z twórcami, dyskusji, prelekcji, wykładów, seminariów. Wykładał na uczelniach artystycznych w kraju (1971–1990): ASP Kraków, PWST Kraków i zagranicą (1984–2010): Wielka Brytania, USA, Meksyk, Niemcy, Włochy, Finlandia, Rosja, Ukraina, Łotwa. Lata spędzone w Cricot 2 – najbardziej płodne i aktywne dla zespołu wykonawców – pozwoliły mu poznać stosowaną przez Kantora metodę aktorstwa, którą zaszczepiał w wielu ważnych miejscach teatralnego świata, czego drobny ślad znalazł się w poniższej relacji ze Lwowa:

"W metodzie Kantora ważny jest już sam sposób ustawienia stóp. Mają one trzy naturalne punkty oparcia, które – równocześnie – muszą mieć stałe zetknięcie z podłożem. Pozycja pełnej gotowości zwiększa szanse, że powstanie aktora z krzesła będzie płynne, wyraziste, wpisane w kompozycję przewidzianej sceny i zostanie należycie odczytane przez widza. Dalsze wtajemniczenia dotyczyły właściwego trzymania rąk. Zawsze ze zwartymi palcami dłoni – dla lepszej kontroli i elegancji gestu. Nie należy też zaciskać ust, bo w momencie podnoszenia się z pozycji siedzącej powoduje to mimowolny wytrzeszcz oczu, dlatego też aktor powinien mieć nieznacznie rozchylone wargi. Ułatwia mu to również oddychanie, szczególnie w scenach wymagających wytrzymałości fizycznej."
[Janusz R. Kowalczyk, "Coś tak zblidł? Lwowskie warsztaty z 'Umarłej klasy'", "Teatr" 4/2010]

Uczestnikom warsztatów Miklaszewski przydzielił różne sceny z "Umarłej klasy". Mówił po polsku, gdyż sąsiedzi zza wschodniej granicy rozumieli go w pół słowa. Z rzadka zachodziła konieczność wyjaśnienia, że np. "wielbłąd" to po ukraińsku "werblut".

"Ukraińscy wykonawcy spore fragmenty tekstu przełożyli na język ojczysty. Nie psuło to efektu, a niekiedy potęgowało wymowę. Grający niesfornego ucznia Dima wypinał nagie pośladki w stronę nauczyciela, a ten, wytężając krótkowzroczne oczy, pytał: 'Coś tak zblidł?'. Brzmiało to o wiele ostrzej niż nasze blade, nomen omen, 'zbladł'. Wytypowanej piątce aktorów nie wychodziło skandowanie nazw 'mnogich niewiast obcego rodu', w których 'rozmiłował się' Król Salomon. Ochoczemu wykrzykiwaniu: Sydo-nitki, Moa-bitki, Amo-nitki, i He-tejki, Idu-mejki, nie wszyscy podrywający się z ławek uczniowie potrafili nadać rytm koła zamachowego rozklekotanej katarynki. – Z Kantorem ćwiczyliśmy to miesiąc – pocieszał ich prowadzący, którego wcale nie przejęło, że miejsce Sydonitek zajęły znienacka... sodomitki. – Jak wam się coś podobnego wymknie, nie poprawiajcie. Widz nie zauważy pomyłki. Tak, tak, jeśli chcecie się wyśmiać, to teraz. Póki czas. Po to są próby."
[Janusz R. Kowalczyk, "Coś tak zblidł? Lwowskie warsztaty z 'Umarłej klasy'", "Teatr" 4/2010]

W Krzysztofie Miklaszewskim Mistrz Kantor znalazł bystrego interlokutora, o solidnym intelektualnym zapleczu. Wybrał go do roli kronikarza, który światu ma zdać o nim świadectwo. Nie mógł lepiej trafić.

Miklaszewski, zawołany gawędziarz, a zarazem człek światły i obyty, twórcę Cricot 2 uczynił bohaterem 10 intrygujących filmów (z ponad 120, które ma na koncie) i 25 programów telewizyjnych. Były to między innymi filmy: "Szatnia Tadeusza Kantora", "Ja, Mistrz", "Ja, Kantor" czy "tadeusz.kantor@europa.pl", o którym pisał Paweł Głowacki:

"[…] pięćdziesięciominutowa impresja Miklaszewskiego. Smakowity filmowy pchli targ. Echo 'Pieska przydrożnego'Miłosza, zbioru szkiców, sugestii, smaków, zostawionych potomnym, co by je, jeśli zechcą, rozwinęli w swoje opowieści pełne, opowieści idące do samego końca. Więc u Miklaszewskiego – migotanie detali słów, detali wspomnień, detali twarzy pamiętnikarzy wielojęzycznych bądź detali gestów i mimiki samego Kantora. Migotanie wiórków anegdot, portretujących legendarne Kantora napady szaleństwa, a obok dudnienie aforystycznie mikrych analiz sztuki Kantora, czynionych przez znawców najpotężniejszych i ze świata całego. Migotanie krajobrazów, co się układają w podobiznę drogi, w równię pochyłą, po której Kantor szedł zawsze w górę. Migotanie jego wielkości i migotanie jego małości. Migotanie smutku przyjaciół i postaci prawie obcych. Wreszcie migotanie strzępów teatralnych dzieł Kantora, prawie wszystkich. Słowem, niczym w kalejdoskopie jakimś, w zdyszanym fotoplastykonie – nęcące do snucia opowieści migotanie stu, może dwustu błahostek, które błahostkami były naprawdę, i tych, które zgrywały się na bycie znakami fundamentalnymi, wiekopomnymi. Sto, może dwieście małych nitek, nagle przez Miklaszewskiego rozświetlanych i równie nagle porzucanych."
[Paweł Głowacki, "Nitki", PolskieRadio.pl Dwójka, 3 czerwca 2015]

Osobowość Mistrza emanuje również z poczytnych książek autorstwa Krzysztofa Miklaszewskiego (między innymi "Spotkania z Tadeuszem Kantorem", "Kantor od kuchni", "Tadeusz Kantor. Między śmietnikiem a wiecznością"). Nie ograniczał się w nich do przedstawiania metody pracy Kantora i jej efektów, ale też odsłaniał jej nie zawsze komfortowe, ani miłe kulisy. Bez osłonek ukazał despotyczny charakter Mistrza, który wszczynaniem gwałtownych awantur tyranizował, choć zarazem mobilizował zespół.

Niektóre z tych publikacji doczekały się obcojęzycznych wersji. "Spotkania z Tadeuszem Kantorem"– hiszpańskiej: "Encuentros con Tadeusz Kantor", w wydaniu meksykańskim (2000) i kolumbijskim (2015), angielskiej: "Encounters with Tadeusz Kantor", trzy wydania w Londynie i Nowym Jorku (2002, 2005 i 2015), oraz chińskiej, w języku mandaryńskim (2015). Po francusku ukazał się tom "Ja, Tadeusz Kantor"– "Moi, Tadeusz Kantor" (2001).

Krzysztof Miklaszewski ma na koncie także książki o Witoldzie Gombrowiczu i Brunonie Schulzu. We wstępie do "Opowiadań. Wyboru esejów i listów" Schulza w wydaniu Biblioteki Narodowej [Ossolineum, Wrocław 1989] prof. Jerzy Jarzębski kilkukrotnie powołuje się na ustalenia Miklaszewskiego zawarte w jego szkicu "Cena świadomości (Próba analizy opowiadania Brunona Schulza pt. 'Pan')" ["Ruch Literacki" 1996, nr 6]. W 2009 roku Miklaszewski wraca do fascynacji twórcą z Drohobycza w książce "Zatracenie się w Schulzu. Historia pewnej fascynacji".

Równie ekscytujące okazało się podążanie Miklaszewskiego argentyńskimi tropami Witolda Gombrowicza. Ukazał go oczyma ówczesnych przyjaciół. Na tytuł swojej książki "Distancia, Witoldo!" obrał okrzyk, którym grono znajomych pań z kręgu pisarza wymuszało na nim powrót do rzeczywistości, gdy oddawał się zbyt wyrafinowanym spekulacjom lub niebezpiecznym grom towarzyskim. Miklaszewski robi to samo w swojej książce, obalając wiele mitów o autorze "Ferdydurke".

"Jak pan pewnie słyszał od tych polskich plotkarek i argentyńskich mitomanów, Witold miny studiował, a potem, z nagła je na kimś wypróbowywał"– zdradza Zygmunt Grocholski. Nic dziwnego, że autor telewizyjnych "Twarzy teatru" postanowił spod wielu masek wydobyć prawdziwe oblicze Gombrowicza. Szukał go w opowieściach osób, które znały go najlepiej.

Zadawał im nie zawsze wygodne pytania, niekiedy na granicy obyczajowego ryzyka, co w końcu doprowadziło go do smutnego odkrycia. Miny, które prowokator Gombrowicz uwielbiał robić, miały na celu ukrycie prawdy o jego gorzkiej emigracyjnej egzystencji. Ocierającej się wprost o granice ubóstwa.

Miklaszewski, nieodrodny uczeń Tadeusza Kantora, miał szczęście do wybitnych nauczycieli. W arkana literatury wprowadzał go Kazimierz Wyka, historii sztuki – Karol Estreicher, a dokumentu filmowego – Jerzy Bossak. Wpoili weń przekonanie, że śmiech to zdrowie, a humor to inteligencja. Dlatego z całym dobrodziejstwem inwentarza i dobroduszną wyrozumiałością przyjmuje takie choćby rewelacje na swój temat, poczynione zresztą przez zaprzyjaźnionego kolegę po piórze:

"Wybitny megaloman, któremu wydaje się, że jest na ty z Kantorem, Gombrowiczem, Janem Pawłem II i z sobą samym. [...] Uroczy gawędziarz i kronikarz życia, nie tylko artystycznego całej prawie Polski. Oraz okolic. Z teatrem Tadeusza Kantora objechał cały świat, i to kilkanaście razy. Dusza towarzystwa [...] miał wspaniałą Matkę, lekarkę, która niejednego artystę błyskawicznie postawiła na nogi, gdy cierpieli na chwilową, zawodową chorobę. Typ niestety zanikającego Człowieka Omegi. Wie, i zna się, na wszystkim. Kręci filmy o sztuce, pisze książki, ostatnie o Kantorze i Gombrowiczu, bryluje."
[Roman Wysogląd, "Poczet potworów krakowskich (od połowy lat 60. ubiegłego wieku do dzisiaj)", sztukpuk.art.pl]

Wśród wielu pasji, jakich starczyłoby na kilka pracowitych życiorysów, Miklaszewski jest również znakomitym organizatorem. W 1995 roku zainicjował w Krakowie Ogólnopolski Niezależny Przegląd Form Dokumentalnych NURT, który od 1996 roku zakotwiczył się w gościnniejszych Kielcach. Daje on szansę zaistnienia dokumentalistom związanym z Telewizją Polską i jej ośrodkami regionalnymi, ale także filmom debiutanckim i produkcjom niezależnym.

Krzysztof Miklaszewski mógłby sporo opowiedzieć o cenie niezależności. Niektóre z jego tekstów padały ofiarą cenzorskich zapisów, filmy zaś trafiały na półki (jak choćby "Zawsze w sobotę czyli pamiętnik Piotra S." czy "Uwaga! 60 na godzinę"). Praktyka zawodowca podpowiada mu, że stan taki nie trwa wiecznie.

Były doktorant prof. Wyki, sam jako pedagog uczy swoich słuchaczy, żeby bez względu na okoliczności niczego co stworzą (napiszą, nagrają czy nakręcą) nie wyrzucali. Kiedyś z pewności okaże się to potrzebne – objawi swoją moc. Na tym polega siła dokumentu – świadectwo przemijającego czasu.

Twórczość

Książki

• "Twarze teatru: Jerzy Trela", Kraków 1985
• "Twarze teatru: Jerzy Stuhr", Kraków 1986
• "Spotkania z Tadeuszem Kantorem", Kraków 1989, [II wyd., zmienione i poszerzone] Kraków 1992
• "Słowo prezydenta", Kraków 1990
• "Encuentros con Tadeusz Kantor" ("Spotkania z Tadeuszem Kantorem"), w jęz. hiszp., [wyd. meksykańskie] Mexico 2000, [wyd. kolumbijskie] Bogota 2015
• "Moi, Tadeusz Kantor" ("Ja, Tadeusz Kantor"), w jęz. fr., Paris 2001
• "Encounters with Tadeusz Kantor" ("Spotkania z Tadeuszem Kantorem"), w jęz. ang., [trzy wydania] Londyn i Nowy Jork 2002, 2005, 2015
• "Kantor od kuchni", Warszawa 2003, Warszawa 2011 [II wyd., poszerzone]
• "'Distancia, Witoldo!' czyli Gombrowicz oczyma argentyńskich przyjaciół", Warszawa 2004  
• "Wokół telewizyjnych form dokumentalnych (porządkujące impresje i komplikująceanalizy)", Warszawa 2004
• "Tadeusz Kantor. Między śmietnikiem a wiecznością", Warszawa 2007                                                                                   
• "15 lat z... Nurtem", Kielce 2009
• "Zatracenie się w Schulzu. (Historia pewnej fascynacji)", Warszawa 2009
• "Konfraternia i bale. Niepodległościowe dziedzictwo Rusieckich", Warszawa–Londyn–Kraków 2009
• "Spotkania z Tadeuszem Kantorem", wersja chińska w jęz. mandaryńskim, Pekin 2015

Film

• 1973 – "Rytm życia", pośmiertny reportaż o prof. doktorze Antonim Kępińskim, znakomitym psychiatrze i humaniście
• 1973 – "Anus Mundi", sylwetka Wiesława Kielara, operatora filmowego, oświęcimskiego więźnia z pierwszego transportu do Auschwitz
• 1973 –"Literatura o wsi", reporterski sprawdzian oddziaływania literatury nurtu wiejskiego w jego własnym środowisku
• 1974 – "Droga do teatru", zapis jednego dnia studenta krakowskiej PWST, współautor: Stanisław Zajączkowski
• 1974 – "Szatnia Tadeusza Kantora", dokument procesu narodzin przedstawienia "Nadobnisie i koczkodany" w Teatrze Cricot 2
• 1975 – "Pasje malarskie profesora Wyki", zapis ostatnich chwil w życiu prof. Kazimierza Wyki, odwiedzającego miejsca, które ukochał, współautor: Franciszek Palowski
• 1975 – "Potop po szwedzku", rekonstrukcja najazdu szwedzkiego oczyma Szweda Dahlberga, wybitnego grafika swych czasów, współautor: Artur Janicki
• 1975 – "Krasowski i 'Sprawa Dantona'", z cyklu: "Anatomia spektaklu", dokument, rejestrujący pracę znanego reżysera nad dramatem Stanisławy Przybyszewskiej w krakowskim Teatrze im. Juliusza Słowackiego, współautorka: Irena Wollen
• 1975 – "Scena kameralna z reżyserem", zapis twórczych perturbacji związanych z narodzinami kluczowej sceny w telewizyjnej adaptacji "Pogardy" Alberta Moravii w adaptacji Krzysztofa Miklaszewskiego w krakowskim Teatrze TV (z Andrzejem Wajdą jako odtwórcą roli Rheingolda)
• 1976 – "Skuszanka i 'Ślub'", z cyklu: "Anatomia spektaklu", dokument rozwoju inscenizacji dramatu Witolda Gombrowicza na scenie Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, współautorka: Irena Wollen
• 1976 – "Witkacy pod namiotem", z cyklu: "Anatomia spektaklu", zapis powstawania musicalu "Szalona lokomotywa"Jana Kantego Pawluśkiewicza w reżyserii Krzysztofa Jasińskiego w Teatrze STU
• 1978 – "Prawo do sceny", interwencyjny dokument o aktorce Zofii Książek-Bregułowej, która mimo utraty wzroku w powstaniu warszawskim postanowiła pozostać na scenie
• 1978 – "Przepustka do historii", fabularyzowana opowieść podejmująca wątki głośnej wystawy Marka Rostworowskiego "Polaków portret własny" w Muzeum Narodowym w Krakowie, współautor: Andrzej Geber
• 1980 – "Drugi dzień narodzin", reporterska rekonstrukcja przeżyć inż. Jana Gołąbka, jedynego więźnia, któremu udało się uciec z kazamatów gestapo przy ul. Pomorskiej w Krakowie
• 1980 – "Śpiewa Ewa Demarczyk", kilkakrotna rejestracja recitalu piosenkarki w poznańskim Teatrze Polskim, współautorzy: Antoni Dzieduszycki i Andrzej Maj
• 1980 – "Na planie u Wajdy", reporterski zapis pracy reżysera nad telewizyjnym serialem "Z biegiem lat, z biegiem dni", współautor: Andrzej Geber
• 1981 – "Zawsze w sobotę czyli pamiętnik Piotra S.", dokończony w 1989 roku półkownik o kabarecie Piwnica pod Baranami, widzianym przez pryzmat osobowości Piotra Skrzyneckiego, współautor: Andrzej Maj
• 1981 – "Tu! Sześćdziesiątka!!", dokończony w 1989 roku półkownik, utrwalający twórczość najżywiej reagującego na rzeczywistość warszawskiego kabaretu, który z zacisza studia radiowego wyruszył ku odbiorcy (pamiętne występy w Warszawie, Jastrzębiu i w Stoczni Gdańskiej)
• 1983 – "Wszystko co najlepsze Polsce zostawił", biograficzno-dokumentalny portret Wita Stwosza, współautor: Jerzy Biały
• 1983 – "Kościół Boga czy czarta",  reportaż przedstawiający dzieje Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, współautor: Waldemar Janda
• 1983 – "Powrót", reporterski zapis odwiedzin Tadeusza Kantora w rodzinnej wsi Wielopole Skrzyńskie, gdzie po półwieczu nieobecności pokazał w kościele parafialnym swoje "Wielopole, Wielopole", dzieło zainspirowane nazwą i klimatem tej miejscowości
• 1984 – "Ostatnia Wieczerza w Wielopolu", reportażowy zapis wydanej na cześć Kantora uczty na plebanii w Wielopolu Skrzyńskim, zderzona z ostatnią sceną widowiska "Wielopole, Wielopole", ukształtowaną na podobieństwo "Ostatniej Wieczerzy" Leonarda da Vinci
• 1985 – "Pora na Nikifora", socjologiczny dokument o kompromitującej recepcji artysty w rodzinnej miejscowości, gdzie żył i tworzył
• 1985 – "Niech sczezną artyści!", z cyklu: "Anatomia spektaklu", zapis procesu powstawania przedstawienia Tadeusza Kantora
• 1985 – "Podgórze", portret jednej z dzielnic Krakowa w lustrze dziejów miasta
• 1986 – "Ja, Mistrz", wizerunek gniewnych reakcji Tadeusza Kantora na tle kłopotów związanych z procesem narodzin nowego przedstawienia
• 1986 – "Uwaga! Kantor u bram", zapis odbioru anarchicznego przedstawienia Teatru Cricot 2 na deskach szacownej sceny Teatru im. Juliusza Słowackiego
• 1986–1987 – "Ameryka Allena Ginsberga", półkownik przywołujący obraz Ameryki sprowokowany przez Allena Ginsberga podczas jego autorskiego recitalu w krakowskim Teatrze STU
• 1987 – "Syndrom Dostojewskiego", z cyklu: "Anatomia spektaklu", analiza "Zbrodni i kary" akcentująca reżyserskie emocje Andrzeja Wajdy podczas rejestracji przedstawienia dla Teatru Telewizji
• 1987 – "Otwarty to znaczy jaki?", reportażowa refleksja z przebiegu VIII Międzynarodowych Spotkań Teatru Otwartego, Wrocław 1987
• 1987 – "Jerzy Jarocki: szkic do portretu", próba monograficznego ujęcia twórczości znanego reżysera
• 1988 – "Josh w Krakowie", reportaż z pobytu znanego kaznodziei amerykańskiego Josha McDowella, który trafnie i błyskotliwie przekładał na język religii nawet najbardziej skomplikowane problemy seksu
• 1988 – "Prowokacja, okrucieństwo i… dobroć", reportaż z sentymentalnego powrotu do Krakowa znakomitego hiszpańskiego dramaturga i filmowca Fernando Arrabala
• 1988 – "W naturze polskiej jest jakiś błąd", fabularyzowany dokument o Włodzimierzu Tetmajerze
• 1989 – "Tadeusz Kantor", z cyklu: "Polacy", próba biograficznej syntezy genialnego twórcy
• 1989 – "Józef Bogusz", z cyklu: "Polacy", sylwetka chirurga i społecznika, wydawcy "Zeszytów Oświęcimskich", bojownika o deontologię lekarską
• 1990 – "Kantor a Malczewski: A Personal Vision",  Jacek Malczewski oczami Kantora, podczas pokazu monograficznej wystawy malarza "polskiej martyrologii " w Londynie, produkcja: KTP dla Barbican Gallery London
• 1990 – "Polscy włodarze londyńskiego zamku", reportaż z siedziby władz Rzeczypospolitej na Uchodźstwie, przypomnienie zapomnianej linii legalizmu prawowitej polskiej władzy, ubezwłasnowolnionej przez aliantów układających się ze Stalinem
• 1990 – "Cud nad Tamizą", reportaż przedstawiający dzieje Polskiego Ośrodka Społeczno-Kulturalnego (POSK) w Londynie
• 1990 – "Teatr na nowo otwarty", reportaż z IX Międzynarodowego Festiwalu Teatru Otwartego we Wrocławiu
• 1991 – "Lechu czyli każdy", zapis widowiska Krakowskiego Teatru Publicystyki według scenariusza i w reżyserii Krzysztofa Miklaszewskiego, współautor: Jacek Knopp, produkcja: KTP
• 1991 – "Eileen", reportaż odkrywający ślady Irlandki, która z miłości do naszego rodaka została Polką i walczyła w powstaniu warszawskim, produkcja: KTP
• 1991 – "Fantastycznie wielki pan", portret Karola Frycza, nauczyciela Kantora
• 1991 – "55", impresyjny portret aktora, reżysera i pisarza Stanisława Brejdyganta, w 55. rocznicę jego urodzin
• 1991 – "Choinka na Trafalgar", reportaż z wigilijnego wieczoru polskiej elity artystycznej w londyńskim salonie Szczęsnej i Stanisława Michałowskich 
• 1991 – "W przestworzach i na ziemi", kolaż lotniczych opowieści bohaterów bitwy o Anglię
• 1991 – "Polski matecznik pana Bohdana", przegląd unikatowej kolekcji poloników Bohdana Wendorffa, długoletniego Szefa Kancelarii Prezydenta RP na Uchodźstwie
• 1991 – "Materia ducha", rzecz o Bielsku-Białej, portret  zaniedbanego kulturalnie miasta
• 1992 – "Kolekcja króla Stasia", pokaz utraconej kolekcji Stanisława Augusta Poniatowskiego w londyńskiej Dulwich Picture Gallery
• 1992 – "Londyńskie pracownie", cykl czterech reportażowych wizyt w pracowniach twórców angielskich (Andrew Logan, Duggy Fields) i polskich (Marian Kratochwil, Ewa Jekiel) działających w Londynie
• 1992 – "Urodziła się, by być królową", portret królowej angielskiej Elżbiety II na tle jubileuszowej wystawy w Victoria & Albert Museum
• 1992 – "Schulz w Krakowie", relacja z Dni Schulzowskich na III Festiwalu Kultury Żydowskiej w Krakowie z czerwca 1992 roku, rejestrująca sceniczne sposoby odczytywania jego prozy
• 1992 – "Muzyka żydowska w Krakowie", dwuczęściowy przegląd dwóch podstawowych nurtów muzyki żydowskiej
• 1992 – "Edynburga Janusowe oblicze", dwuczęściowy reportaż z Międzynarodowego Festiwalu Sztuki w Edynburgu, zderzający nurt oficjalny ("Miasto sztuki pełne") z tętniącym niepokojem off-festiwalem ("Fringe znaczy wolność"), produkcja: KTP
• 1992 – "Pół wieku", dyptyk o ZASP Za Granicą w 50. rocznicę jego zawiązania, produkcja: KTP
• 1992 – "Dwa narody, jedna ojczyzna", dwuczęściowy reportaż z III Festiwalu Kultury Żydowskiej w Krakowie
• 1992 – "Ostatni z Schulzów", rekonstrukcja życiowych losów pary bratanków Brunona Schulza: Jakuba i Elli
• 1992 – "Ulica Krokodyli nad Tamizą", relacja z premiery najciekawszej adaptacji prozy Schulza w wykonaniu Teatru Complicité w Londynie, ukazująca odbiór jego krewnych i znajomych zamieszkałych na Wyspach Brytyjskich
• 1993 – "Spadając, czyli sztuka Marca '68", próba reportażowego podsumowania twórczych dokonań odwołujących się do tej bolesnej daty
• 1993 – "Przetrwać przez musical", interwencyjny reportaż o lubelskim Teatrze im. Juliusza Osterwy
• 1993 – "Zimowy sen Wimbledonu", ciekawostki o historii, współczesności i tajemnicach pielęgnacji murawy na centralnym korcie Londynu
• 1993 – "Kontakt prawdziwy", reportaż z Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego w Toruniu
• 1993 – "Fredro po angielsku", spotkanie z Nöelem Clarkiem, który po raz pierwszy w historii przełożył na angielski wiersz komedie Aleksandra Fredry
• 1993 – "Konieczność nieustannego wyboru", przegląd teatralnych pasji Karola Reisza
• 1993 – "Imperium zmysłów i talentu", sylwetka młodego twórcy Dariusza Gorczycy na tle jego głośnej artystycznej prowokacji, widowiska "Imperium cienia"
• 1993 – "Vladek", wybitny aktor Vladek Sheybal w oczach londyńskiej bohemy
• 1993 – "Jak nas widzą...", trzy spojrzenia na historię Polski oczyma londyńskich badaczy: Józefa Garlińskiego, Adama Zamoyskiego i Normana Daviesa
• 1994 – "Ostatni, co tak poloneza wodził", prof. Karol Estreicher w dokumentalnym wspomnieniu w 25. rocznicę śmierci, współautor: Zofia Halota
• 1994 – "Ten jeden dzień lata", obraz warszawskiego getta w odnalezionych zdjęciach niemieckiego żołnierza, w interpretacji urodzonego w Krakowie żydowskiego dziennikarza i historyka Feliksa Scharffa
• 1994 – "Ten krakowski Kazimierz", z cyklu: "Małe Ojczyzny", portret zaniedbanej żydowskiej dzielnicy miasta
• 1994 – "Kontakt przez 'Kontakt'", reportaż z Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego Kontakt '94, współautorka: Magdalena Kłaczyńska
• 1994 – "Otwarte Studio: Universal", reporterski przewodnik po wesołych miasteczkach Universalu w Orlando i Hollywood, produkcja: KTP-Kraków, współautor: Małgorzata Czerwińska
• 1994 – "Oskar… Oscar", odbrązowiony portret Oskara Schindlera w opowieściach jego dawnych polskich pracowników, którzy nie załapali się na "Spielbergowski afisz", produkcja: ABFilm-Production i KTP-Kraków
• 1994 – "Polskie gniazdo: Ealing", portret lotniczej społeczności pilotów, dożywających na emeryturze swoich dni w Pafa Home w West Acton, wiejskiej dzielnicy Londynu w pobliżu lotniska Heathrow
• 1994/1995 –"Auschwitz", oświęcimski tryptyk, opowiadający językiem naszych współczesnych wyobrażeń o historii, teraźniejszości i przyszłości obozu, produkcja: PAI-Warszawa/Wrocław dla Państwowego Muzeum Auschwitz–Birkenau w Oświęcimiu
• 1994/1995 – "Tarnina w cieniu Azotów", portret kulturalny Puław wobec wyzwań i sprzeczności po ustrojowej zmianie
• 1995 – "Po prostu: Wyka", obraz genialnego humanisty w 20-lecie śmierci oczami córek, przyjaciół i uczniów, przywołujący unikatowe materiały archiwalne
• 1995 – "Szansa Krakowa", reportaż z Dni Krakowa, predysponujących miasto do objęcia w 2000 roku tytułu Europejskiej Stolicy Europy, produkcja: Krakowska Fundacja Dziennikarzy "Merkuryusz"
• 1995 – "Dziesięć przykazań Leszka Mądzika", próba syntezy twórczości założyciela Sceny Plastycznej KUL w 25-lecie jej istnienia
• 1995 – "A to Kielce właśnie", portret kieleckiego Teatru im. Stefana Żeromskiego w trakcie przygotowań "Wesela" na półwiecze sceny
• 1996 – "Z Wittgensteinem pod prąd", reportaż z dziennikarskiej majówki na barce podążającej wiślanymi kanałami tropem filozofa, w czasie I wojny stacjonującego wraz z armią w Krakowie
• 1996 – "Teatr na bruku?", reportaż interwencyjny przeciwko urzędniczym zakusom likwidacji Teatru im. Stefana Żeromskiego w Kielcach
• 1996 – "Upadłe Anioły w Zwierzyńcu", dokumentacja zbrodni konserwatorskiej popełnionej na zabytkowej polichromii w miejscowym kościele
• 1996 – "Ostatnia szansa Wielopola", portret miejsca urodzin Tadeusza Kantora, biednej wsi upadającej w epoce transformacji
• 1997 – "Historia dwóch szopek", anatomia narodzin dwóch krakowskich szopek: dużej i małej, na doroczny konkurs
• 1997 – "Kwaśne grona Zielonej Góry", portret miasta, zbudowany na antynomiach pokoleniowego i ideologicznego konfliktu
• 1997/1998 – "Zemsta spółdzielczej sierotki", wstrząsający zapis akcji likwidacyjnej jedynej robotniczej sceny w Krakowie, która przetrwała komunizm, lecz nie przetrzymała "Solidarności"
• 1998 – "Akcja komin", dokumentalna rekonstrukcja brawurowej inicjatywy podziemnej "Solidarności" podczas drugiej pielgrzymki Jana Pawła II w Polsce – zawieszenia watykańskiej flagi na najwyższym krakowskim kominie w Elektrociepłowni w Łęgu
• 1998 – "Kultura wokół twierdzy", portret kulturalny Kłodzka przed powodzią i tuż po niej
• 1998 – "Druga bitwa pod Racławicami", obraz degrengolady historycznego miejsca na tle uroczystych obchodów Dnia Chłopa
• 1998 – "Polski Ikar", rekonstrukcja portretu pierwszego polskiego lotnika w jego rodzinnej wsi
• 1999/2000 – "Umieranie Krupniczej", dokumentalny zapis agonii słynnego Domu Literatów przy ul. Krupniczej 22 w Krakowie
• 1999/2000 – "Polski rektor z Łemkowyny", portret prof. Emiliana Czyrniańskiego, pierwszego grekokatolickiego rektora UJ, twórcy polskich terminów chemicznych, mentora Wróblewskiego i Olszewskiego, współautor: Krzysztof Krzyżanowski
• 1999/2000 – "Ocalmy Gardzienice!", reportaż interwencyjny przeciw zakusom likwidacyjnym lokalnych władz wobec światowej sławy Ośrodka Praktyk Teatralnych GardzieniceWłodzimierza Staniewskiego
• 2000/2001 – "Lot", pierwszy polski dokument podsumowujący dzieło teatralne Konrada Swinarskiego w ćwierćwiecze jego tragicznej śmierci w katastrofie lotniczej nieopodal Damaszku
• 2001 – "Chusta rezerwisty", dokumentalny zapis obyczaju żołnierskiego, oficjalnie zakazanego i zwalczanego w Wojsku Polskim
• 2001/2002 – "Wędrówka, czyli Życie w Sztuce", impresja dokumentalna, rodzaj syntezy o drodze życiowej i artystycznej Tadeusza Kantora, dokument współfinansowany przez Festiwal Kraków 2000 i Instytut Kultury Polskiej w Londynie
• 2002 – "Ocalmy to miejsce!", reportaż interwencyjny, próba ocalenia zaniedbanego domu przy u. Tynieckiej 10 w Krakowie, w którym Karol Wojtyła przetrwał okupację
• 2003 – "Tu się droga załamała", nostalgiczny komentarz klęski powstania styczniowego
• 2003 – "Marzec buntu i nadziei", próba historycznej weryfikacji Marca 1968 w Polsce
• 2003 – "Teatralne sokoły z Wadowic", reportaż o artystach amatorskiej sceny, zafascynowanych aktorską pasją Karola Wojtyły
• 2003 – "Baśka, wio!", inscenizowana impresja dokumentalna o zaczarowanej dorożce Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego
• 2004 – "Kultura po… jurajsku", reportaż odkrywający nieznane aspekty miasta Trzebinia, rokujące przyszły sukces
• 2004 – "Twarzą do Wisły", impresja postulująca konieczność walki o piękno Puław w obliczu totalnego zaniedbania niepowtarzalnego krajobrazu
• 2004 – "Płonie ognisko i szumią dzieje", historia rodziny Braunów, osnuta wokół sztuki Jerzego Brauna "Europa", wystawionej w Tarnowie przez jego bratanka Kazimierza Brauna
• 2004 – "Kapusta a sprawa polska", przewrotna opowieść o potędze kapuścianego zagłębia w okolicy Miechowa
• 2004 – "Zima sprawnych razem", reportaż o zimowej olimpiadzie dzieci niepełnosprawnych
• 2004 – "Szansa Trzebini", dokument o małym mieście z europejskimi aspiracjami, produkcja: Dragon Film Kraków
• 2005 – "Ja, Kantor", próba zrozumienia filozofii życiowej wielkiego twórcy poprzez przywołanie jego kontrowersyjnych wypowiedzi i zachowań
• 2005 – "Sceny z 'Umarłej klasy'", zapis przedstawienia Teatru im. Solskiego w Tarnowie, z etiudami szkolnymi rozgrywanymi w autentycznej scenerii klasy tarnowskiego gimnazjum, gdzie uczył się Tadeusz Kantor, produkcja: Małgorzata Czerwińska, Kraków
• 2005/2006 –"Kalendarz polski", dokument o współczesnej Polsce, utrwalanej przez ośmiu mistrzów fotografii w czterech porach roku 2005, produkcja: Multimedia Bank, Warszawa, współautor: Barbara Sieradzka
• 2006 – "Kapelan Ognia", przywołana z pamięci rodziny i wychowanków sylwetka księdza Józefa Hojoła, bohatera i patrioty, gnębionego przez tzw. władzę ludową PRL
• 2006 – "Tyniecka 10: Co dalej ?", reportaż nawiązujący do dokumentu autora z roku 2002 – próba ocalenia domostwa przy ulicy Tynieckiej 10 w Krakowie, gdzie Karol Wojtyła spędził dramatyczne, ale i twórcze siedem lat
• 2006 – "Pozostanie po nim muzeum?", reportaż interwencyjny w sprawie przedłużających się prac nad Muzeum Tadeusza Kantora w Krakowie
• 2006 – "Brandstaetter Kazimierza Brauna", z cyklu: "Anatomia spektaklu", dokument ukazujący pracę reżysera nad przedstawieniem "Kamienny dom"Romana Brandstaettera w Teatrze im. Solskiego w Tarnowie, produkcja: Dragon Film Kraków dla Polskiego Wydawnictwa Audiowizualnego na zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego
• 2006 – "Apteka Pod Orłem", nostalgiczne wspomnienie Tadeusza Pankiewicza, bohaterskiego właściciela krakowskiej apteki Pod Orłem, jedynego Polaka mieszkającego podczas niemieckiej okupacji w getcie, który uratował życie setkom Żydów , produkcja: Studio Filmowe Kalejdoskop Warszawa
• 2007/2008 – "Gra o sukces z ratelem w herbie", dokument o przywracaniu do społecznego życia grupy wykluczonych w procesie zakładania spółdzielni socjalnej w Krakowie, produkcja: Dragon Film Kraków na zlecenie Małopolskiego Instytutu Samorządu Terytorialnego i Administracji (projekt Unii Europejskiej), współautor: Marian Curzydło
• 2008 – "Niepołomickie Trzosy króla Kazimierza", zbiorowy portret rodu Trzosów na tle dziejów Niepołomic, produkcja: Dragon Film Kraków na zlecenie Urzędu miasta Niepołomice
• 2008/2009 – "Wielka Wojna na Wschodzie", 8-odcinkowy serial dokumentalny o wojnie polsko–bolszewickiej w latach 1918–1920, produkcja: Tandem Taren To Warszawa dla TVN i Discovery Historia (serial dostępny w formie pakietu kaset DVD)
• 2009 – "Wielka Wojna na Wschodzie", dokument rekonstruujący zasadnicze fazy wojny polsko–bolszewickiej, produkcja: Tandem Taren To Warszawa
• 2010 – "tadeusz.kantor@europa.pl", dokument o sentymentalnej podróży po Europie śladami znakomitego twórcy, w 20 lat po śmierci wspominanego przez elitę twórców teatralnych, produkcja: Studio Filmowe Kalejdoskop we współpracy z OTVP Kraków
• 2012 – "Kalecki. Geniusz zapomniany", dokument rekonstruujący polskie i angielskie tropy życiowe najwybitniejszego ekonomisty XX wieku, prof. Michała Kaleckiego, produkcja: Dragon Film Kraków na zlecenie Fundacji Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie dla TVP

[Jeśli inaczej nie zaznaczono, wszystkie produkcje Telewizji Polskiej S.A.]

Teatr
 

Role w przedstawieniach Tadeusza Kantora

• 1973 – "Nadobnisie i koczkodany", Teatr Cricot 2, Kraków – postać: Człowiek z drzwiami (Kardynał don Nino de Gewacz)
• 1975 – "Umarła klasa", Teatr Cricot 2, Kraków – postacie: Pedel w czasie przeszłym dokonanym, Sprzątaczka
• 1979 – "Gdzie są niegdysiejsze śniegi…", Teatr Cricot 2, Kraków – postacie: Wiejski geometra, Człowiek z gazetami, Człowiek w bieli 
• 1980 – "Wielopole, Wielopole", Teatr Cricot 2, Kraków – postać:  Żołnierz
• 1985 – "Niech sczezną artyści", Teatr Cricot 2, Kraków – postać:  Cieć dozorca (Charon)

Role w innych przedstawieniach

• 2000 – "Jeździec burzy" Arkadiusza Jakubika, reż. Arkadiusz Jakubik, Teatr Rampa na Targówku, Warszawa, premiera: 22 września 2000 – postać: Brujo
• 2002 – "Big Popiel" Grzegorza Walczaka, reż. Andrzej Maria Marczewski, Teatr Rampa na Targówku, Warszawa, premiera: 1 lutego 2002 – postać: Mutant
• 2002 – "Przed sklepem jubilera" Karola Wojtyły, reż. Andrzej Maria Marczewski, Studio Teatr Test (Teatr Mentalny) i Teatr Rampa na Targówku, Warszawa, premiera: 16 października 2002 – postać: Stefan
• 2003 – "Przed sklepem jubilera" Karola Wojtyły, reż. Andrzej Maria Marczewski, Teatr Nowy, Łódź, premiera: 22 października 2003 – postać: Stefan
• 2006 – "Żaby" Arystofanesa, reż. Wojciech Markiewicz, Teatr im. Ludwika Solskiego, Tarnów, premiera: 10 czerwca 2006 – postać: Sofokles
• 2008 – "Teatr Brunona Schulza" według Brunona Schulza, adapt. i reż. Andrzej Maria Marczewski, Studio Teatr Test (Teatr Mentalny), Warszawa, premiera (podczas III Międzynarodowego Festiwalu Brunona Schulza w Drohobyczu): 27 maja 2008

Adaptacja

• 1970 – "Spadanie, czyli o elementach wertykalnych i horyzontalnych w życiu człowieka współczesnego", na motywach poematu Tadeusza Różewicza"Spadanie", współpraca: Edward Chudziński, Krzysztof Jasiński, reż. Krzysztof Jasiński, Teatr STU, Kraków, premiera: wrzesień 1970
• 1974 – "Bunt na U.S.S. Caine" Hermana Wouka, reż. Irena Wollen, Teatr TV, premiera: 11 lutego 1974
• 1974 – "Sennik polski", współpraca: Edward Chudziński, reż. Krzysztof Jasiński, Teatr STU, Kraków, premiera 11 listopada 1974
• 1975 – "Pogarda" Alberta Moravii, reż. Andrzej Łapicki, Teatr TV, premiera: 15 grudnia 1975
• 1976 – "Płatonow" Antoniego Czechowa, reż. Bogdan Hussakowski, Teatr TV, premiera: 12 stycznia 1976

Adaptacja i reżyseria

• 1991 – "Lechu, czyli każdy", Kinoteatr Związkowiec, Kraków, premiera: 6 kwietnia 1991
• 2001 – "Sceny z 'Umarłej klasy'" Tadeusza Kantora, dyplom II Kursu, Ośrodek Praktyk Teatralnych Gardzienice, Lublin, premiera: 24 października 2001
• 2007 – "Moralność pani Dulskiej" według Gabrieli Zapolskiej, Teatr im. Ludwika Solskiego, Tarnów, premiera: 3 marca 2007
• 2013 – "Wyczuwam, więc... jestem"Andrzeja Bobkowskiego, przedstawienie impresaryjne, premiera: 25 października 2013

Adaptacja, reżyseria, rola

• 2001 – "Aż do śmierci" Amosa Oza, współpraca adapt.: Stanisław Michno, Teatr Mist, Kraków, premiera: 30 czerwca 2001 – postać: Hugo
• 2005 – "Sceny z 'Umarłej klasy'" Tadeusza Kantora, w klasie szkolnej Tadeusza Kantora w I Liceum Ogólnokształcącym im. Brodzińskiego w Tarnowie, Teatr im. Ludwika Solskiego, Tarnów, premiera: 20 kwietnia 2005 – postaci: Głos Mistrza, Osioł

Reżyseria

• 1999 – "Art" ("Sztuka") Yasminy Rezy, Teatr Rampa na Targówku, Warszawa, premiera: 22 października 1999
• 2001 – "Skala"Bogusława Schaeffera, Teatr Rampa na Targówku, Warszawa, premiera: 26 października 2001

Nagrody (wybór)

• 1973 – Nagroda im. Edwarda Csató – przyznana przez Klub Krytyki Teatralnej
• 1974 – Złoty Ekran
• 1977 – Złoty Ekran
• 1978 – Nagroda Artystyczna m. Krakowa
• 1978 – Nagroda Klubu Krytyki Teatralnej SDP – za cykl programów OTV Kraków "Twarze teatru" i publicystykę teatralną
• 1979 – Nagroda Specjalna MKiS oraz nagroda Klubu 13 Muz za scenariusz spektaklu "Przyszłość to dziś tylko cokolwiek dalej"– XIX OPTZMF, Szczecin
• 1980 – Dyplom Honorowy i Medal "Pawie Pióro"– za programy telewizyjne o problemach rewaloryzacji Krakowa
• 1980 – Nagroda przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji – za cykl biografii aktorskich "Twarze teatru"
• 1985 – Nagroda Klubu Krytyki Teatralnej SD PRL
• 1986 – Nagroda przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji – za filmy i programy o Tadeuszu Kantorze i jego sztuce
• 1988 – Wyróżnienie – XV Przegląd Filmów o Sztuce, Zakopane – za film "Ja, Mistrz"
• 1995 – Nagroda Publiczności – I Ogólnopolski Niezależny Przegląd Form Dokumentalnych "Nurt", Kraków – za film "Oskar... Oscar"
• 2000 – Nominacja do Nagrody im. Dariusza Fikusa
• 2001 – Nagroda L'Ecole de Łódź – nagroda specjalna środowiska filmowego i plastycznego, skupionego wokół Kina Studyjnego "Acatone", Paryż – za cykl filmów i wystaw poświęconych sztuce Tadeusza Kantora
• 2003 – Nagroda "Pegaza"– Świętokrzyskie Wydarzenie Kulturalne
• 2004 – Nagroda Prezydenta m. Kielce – za koncepcję i organizację Ogólnopolskiego Niezależnego Przeglądu Form Dokumentalnych w Kielcach
• 2008 – Hollywood Eagle Documentary Award – główna nagroda za najlepszy film dokumentalny Polish Film Festival, Los Angeles – za film "Apteka Pod Orłem"
• 2011 – Złoty Laur za Mistrzostwo w Sztuce – Nagroda Fundacji Kultury Polskiej – za mistrzowskie dokonania literackie i reżyserskie, za wielki wkład do rozkwitu kultury polskiej w programach telewizyjnych i publicystyce

Odznaczenia (wybór)

• 1969 – Zasłużony Działacz Kultury
• 1969 – Złota Odznaka ZSP
• 1979 – Medal Komisji Edukacji Narodowej
• 1981 – Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej
• 1986 – Złoty Krzyż Zasługi
• 2009 – Złoty Medal Zasłużony Kulturze "Gloria Artis"


Autor: Janusz R. Kowalczyk, lipiec 2017